شرح فضیلت‌ها و رذیلت‌های اخلاقی

رذیلت دوم: شرك‏

این صفت ناپسند، از زشت ‏ترین رذائل و بلکه بدترین‌ِ آن‌هاست. حتی كفر نیز به زشتی و پستی آن نیست، زیرا كافر، تنها بر خویشتن ستم می‌کند، ولی مشرک از این جهت که اشیایی نظیر سنگ و درخت یا انسانی ضعیف یا حتی حیوانی را در کنار خداوند به پرستش برمی‌گزیند، هم به خود و هم به خدای تعالی ظلم کرده است.

بی‌جهت نیست که شرک در قرآن‌کریم، «ظلم بزرگ» خوانده شده است:

>وَ إِذْ قالَ لُقْمانُ لاِبْنِهِ وَ هُوَ يَعِظُهُ يا بُنَيَّ لا تُشْرِكْ بِاللَّهِ إِنَّ الشِّرْكَ لَظُلْمٌ عَظيمٌ<^[1]

این رذیلت شوم، زمینۀ آمرزش بندگان را از بین می‏برد. به عبارت دیگر، مشرک، قابلیت بهره‌مندی از عفو خداوند را از دست می‌دهد و خدا او را نمی‌آمرزد:

>إِنَّ اللَّهَ لا يَغْفِرُ أَنْ يُشْرَكَ بِهِ وَ يَغْفِرُ ما دُونَ ذلِكَ لِمَنْ يَشاءُ<^[2]

اشاره شد که مشرکین گاهی سنگ و چوب و سایر اشیاء را شریک خداوند قرار می‌دهند، امّا باید دانست که قرآن‌کریم، دو گروه دیگر را نیز مشرک می‌داند؛ یک گروه، آنان که از هوای نفس و گروه دیگر، کسانی که از شیطان پیروی می‌کنند و پیروی آن‌ها، از پرستش مشرکانه کمتر نیست!

می‌فرماید:

>أَ فَرَأَيْتَ مَنِ اتَّخَذَ إِلهَهُ هَواهُ<^[3]

در واقع کسی که از هوای نفس تبعیت می‌کند یا کسی که شیطان را پیشوا و فرمان‌روای خود قرار داده است، با کسی که شیطان و هوای نفس را برای پرستش به خدایی برگزیده، تفاوت ندارند و جملۀ آنان مشرک محسوب می‌شوند.

قرآن‌کریم در آیۀ دیگری می‌فرماید:

>أَ لَمْ أَعْهَدْ إِلَيْكُمْ يا بَني‏ آدَمَ أَنْ لا تَعْبُدُوا الشَّيْطانَ إِنَّهُ لَكُمْ عَدُوٌّ مُبينٌ<^[4]

راهکار رفع این صفت رذیله، پشیمانی قلبی و بازگشت از شرک به یکتاپرستی است. اگرچه بیان شد که خداوند متعال مشرک را نمی‌آمرزد، امّا اگر مشرک جدّاً و حقیقتاً توبه کند و به سوی خداوند تبارک و تعالی و به سوی توحید بازگردد، پروردگار رحمان و رحیم او را می‌پذیرد و پروندۀ شرک‌آلود وی را نابود خواهد ساخت.