نمازهاي واجب و مستحب
سؤال 1. آيا نمازهاي مستحب مثل نماز شب، نماز جعفر طيار و... نيز ميتواند به واسطة عهد و نذر و قسم بر انسان واجب شود؟ اگر واجب مي‌شود، چرا تحت عنوان نمازهاي واجب بيان نشده است؟
وجوب اين نمازها به این معناست که اگر نخواند، باید کفّارة نذر بدهد.
سؤال 2. آيا نماز مستحبِّ چهار رکعتي نيز وجود دارد؟
نمازهاي مستحبّی معمولاً دو رکعتي است، مگر یک نماز دوازده رکعتی که مربوط به شب عید غدیر است و نماز اعرابي.
سؤال 3.آيا مي‌توان نماز غفيله و نماز وحشت را به عنوان نافله‌هاي مغرب به حساب آورد؟ با نيّت نافله بايد اين نمازها را خواند يا به نيّت معمولي؟
اگر به نیّت نافله و به صورت غفیله یا نماز وحشت بخوانید، جایز است.
سؤال 4. آيا کساني که نماز نمي‌خوانند يا در آن سهل‌انگارند، از دين خارج شده و کافر محسوب مي‌شوند؟
کافر نیستند، ولی قرآن، بي اهميّتي به نماز را کفر عملی می‌داند.
سؤال 5. کسي در شغلي مشغول است که کار او معمولاً شب‌ها تا ساعت 11 شب طول مي‌کشد در زمان کار خود نيز نمي‌تواند نماز بخواند. او وقتي ساعت 11 شب به منزل بر مي‌گردد، آيا ميتواند پس از نماز مغرب نافله و نماز غفيله بخواند يا خير؟
می‌تواند.
سؤال 6. اگر کسي در حين نماز عصر شک کند که نماز ظهر را خوانده است يا نه، چه وظيفه‌اي دارد؟
شکّ او اعتبار ندارد.
وقت نماز
سؤال 7. آیا به فتوای حضرتعالی عمل به اوقات شرعی که از رسانه‌های کشورهاي اسلامی اعلام می‌شود، صحیح است یا نیاز به تفحّص بیشتر دارد؟
کفايت می‌کند.
سؤال 8. آیا عمل به اوقات شرعی که در تقویم‌های رایج کشورهای اسلامی اعلام می‌شود، صحیح است یا نیاز به تفحّص بیشتر دارد؟
با پنج دقیقه احتیاط کفایت می‌کند.
سؤال 9. اگر اوقات شرعی مندرج در تقویم‌ها با همدیگر یا با اوقات شرعی رسانه‌ها مغایرت داشته باشد، عمل به کدامیک صحیح است؟
رسانه‌ها مقدّم می‌باشند.
سؤال 10. شبکة استاني شهر ما (اصفهان) اذان صبح را یک ربع دیرتر از شبکة تهران پخش ميکند و بعضی اوقات اذان مغرب را چند دقیقه زودتر از تهران پخش مي‌نماید. در این صورت، مکلّف برای خواندن نماز، مخصوصاً نماز صبح، باید طبق کدام اذان عمل نماید؟
باید طبق اذان هر شهر عمل شود.
سؤال 11. آیا تفاوت افق در شهرستان ها و مکان‌های مختلف در هر سه وقت نماز یکسان است؟ مثلاً اگر دو شهر در وقت نماز صبح نیم ساعت تفاوت افق داشته باشند، در وقت نماز ظهر و عصر و مغرب و عشاء هم باید این تفاوت افق مراعات شود؟
هر جایی افقی دارد و مراعات افق آن جا لازم است.
سؤال 12. خواندن نمازهاى يوميّه در پنج وقت، رُجحان دارد یا سه وقت؟
رجحان ندارد.
سؤال 13. شخصى با يقين به اينكه وقت نماز شده است، وارد نماز مىشود؛ ولى در بين نماز شك مى‌كند كه وقت نماز شده يا نه، در اين جا چه وظيفهاى دارد؟
اگر از اوّل با مدرک وارد شده است، شکّ بعدی اعتبار ندارد.
سؤال 14. شخصى وارد نماز مىشود؛ ولى در بين نماز اطمینان پیدا مى‌كند كه هنگام شروع نماز وقت نماز نبوده است، در اين صورت چه وظيفهاى دارد؟
اگر یک رکعت از نماز در وقت بوده است، کفایت ميکند.
سؤال 15. ملاک اوّل وقت نماز، شروع اذان گفتن است يا بايد صبر نمود تا اذان تمام شود؟
به مجرّد اطمینان به اوّل وقت، می‌تواند نماز بخواند.
سؤال 16. از زمانی که وقت نماز آغاز مي‌شود، مي‌توان نماز را بدون مقدّمه آغاز کرد، یا باید قدری مثلاً به اندازة یک اذان تأمّل و صبر نمود؟
لازم نیست.
سؤال 17. وقت قضا شدن نماز عصر، چه موقع است؟
مغرب نه غروب.
سؤال 18. آیا آغاز وقت نماز عشاء بلافاصله بعد از خواندن نماز مغرب است، یا اگر نماز مغرب در اوّلین لحظات دخول وقت خوانده شود، برای نماز عشاء باید کمي صبر کرد؟
صبر لازم نیست، ولي چهار رکعت نافله، دو رکعت غفیله و تعقیبات مخصوصاً تسبیحات حضرت زهرا(س) بسیار خوب و مستحبّ مؤکّد است.
سؤال 19. اگر انسان در هنگام خواب احتمال بدهد که نزدیک اذان صبح بیدار نمي‌شود، بهتر است نماز شب را بخواند و بخوابد یا به امید درک فضیلت بیشتر و بیدارشدن سحر، بدون نماز شب بخوابد؟
بخواند و بخوابد.
سؤال 20. كسى‌كه بعد از نماز شك مى‌كند نماز را در داخل وقت خوانده يا قبل از داخل شدن وقت، آيا نمازش صحيح است يا خير؟
نماز صحیح است.
سؤال 21. آیا مي‌شود نوافل مخصوصاً نماز شب را قضا نمود؟ آیا این نماز قضا، ثواب دارد؟
قضا دارد و ثواب هم خیلی دارد.
سؤال 22. آیا در هنگام تنگی وقت نماز، مثلاً ده دقیقه آخر وقت، نیّت نماز عوض مي‌شود؟ آیا باید حتماً این نیّت ذکرشود؟
لازم نیست و نیّت عوض نمي‌شود، مگر وقت تمام شده باشد که باید نیّت قضا کند.
سؤال 23. آیا به فتوای حضرتعالی آن وقتی که اهل تسنّن در مسجدالحرام و مسجدالنّبیّ(ص) به عنوان وقت نماز مغرب مي‌گیرند، قابل اطمینان است و در غیر ضرورت و تقیّه مي‌توان درآن وقت نماز مغرب را خواند؟
باید با آنها نماز خواند و نماز فرادا هنگام جماعت آنان جایز نیست، ولی باید دو مرتبه نماز خود را بخواند و اعاده کند.
سؤال 24. اگر نمازگزار در آخر وقت نماز ظهر و عصر بخواهد نماز بخواند و نداند آيا براي هر دو نماز وقت دارد يا فقط ميتواند نماز عصر را بخواند، چه بايد بکند؟
هر دو نماز را بخواند و نیّت ادا و قضا نکند.
سؤال 25. شخصي در نزديک مغرب به تصوّر اينکه ديگر وقت براي هر دو نماز ظهر و عصر ندارد، به نيت نماز عصر، نمازش را شروع می‌کند، ولي در رکعت آخر يا بعد از سلام نماز، می‌فهمد مي‌توانسته هر دو نماز را بخواند؛ اکنون چه وظيفه‌اي دارد؟
نماز ظهر را بخواند، کافی است.
سؤال 26. وقت فضيلت نماز و وقت مخصوص نماز چه تفاوتي با يکديگر دارد؟
اوّل وقت، وقت مخصوص و فضیلت هر دو است و بعد از خواندن نماز ظهر یا مغرب، وقت مخصوص تمام مي‌شود و وقت فضیلت هر دو نماز است.
سؤال 27. تا چه موقعي در نماز انسان ميتواند نيّت خود را به نماز قبل برگرداند؟
تا قبل از سلام، اگر بفهمد که نماز قبلی را نخوانده است. و اگر بعد از سلام شد، نماز بعدی که خوانده شده صحیح است و باید نماز قبلی را بخواند.
سؤال 28. آيا تأخير نماز صبح در شب‌هاي مهتابي نسبت به شب‌هاي غير مهتابي، لازم است؟
لازم نیست.
سؤال 29. آيا بيدارکردن افراد خانواده و ميهمان، براي نماز، مخصوصاً نماز صبح، لازم است؟
لازم نیست.
سؤال 30. اگر انسان نماز صبح خود را در محلّي بخواند و پس از آن با هواپيما به جايي مسافرت نمايد که هنوز در آنجا طلوع فجر نشده است، آيا پس از دخول وقت در آن مکان، بايد نماز صبح خود را دو مرتبه بخواند؟
لازم نیست، ولی اگر بخواند خیلی به جا است.
سؤال 31. اگر کسي به خيال اينکه وقت براي هر دو نماز ظهر و عصر ندارد، شروع به خواندن نماز عصر کند و پس از نماز ببيند ميتواند نماز ظهر را نيز بخواند و نماز ظهر را هم بخواند و هنوز مغرب نشده باشد، آيا بايد نماز عصر را دو مرتبه بخواند؟
لازم نيست.
سؤال 32. کسي که تصوّر ميکند براي دو نماز وقت دارد و نماز ظهر خود را شروع ميکند و وقتي نماز ظهر او تمام مي‌شود اذان مغرب را مي‌گويند، آيا نماز ظهر او صحيح است، يا بايد با نماز عصر هر دو را قضا نمايد؟
نماز ظهر او صحیح است.
سؤال 33. کسي که مي‌داند با شب نشيني، مطالعه، مشاهده تلويزيون تا آخر وقت و... نماز صبح او قضا مي‌شود، آيا شرعاً ميتواند به اين امور بپردازد؟
جایز نیست.
سؤال 34. اگر کسي نداند هنوز وقت براي نماز دارد يا خير و آيا نماز قضا شده يا نه و امکان تحقيق نيز نداشته باشد و بخواهد نماز بخواند، بايد به چه نيّتي نماز بخواند؟
می‌تواند به نیّت ادا بخواند، ولی بهتر است نیّت ادا و قضا نکند.
سؤال 35. کسي که ظهر جمعه نماز جمعه نمي‌خواند، آيا لازم است صبر کند تا اوّل وقت نماز بگذرد يا ميتواند در اوّل وقت، نماز ظهر خود را بخواند؟
می‌تواند.
سؤال 36. اگر کسی به هر دلیلی تا نیمه شب شرعی نماز مغرب یا عشاء و یا هر دو را نخوانده باشد، آیا ميتواند قضای آن را در وقت دیگری بخواند یا حتماً باید تا قبل از اذان صبح به جا آورد؟ نیّت آن چیست؟
باید قبل اذان صبح بخواند و نیّت ادا هم بکند، جایز است.
سؤال 37. اگر کسي حين نماز شب، مثلاً پس از خواندن هشت رکعت نماز شب، اذان صبح را بشنود:
الف) آيا بهتر است سه رکعت ديگر نماز شب را بخواند (که در اين صورت اوّل وقت نماز صبح مي‌گذرد) يا شروع به نافلة صبح و نماز صبح کند؟
نماز شب را تمام کند، البته مختصر.
ب) اگر بخواهد نماز شب را ادامه دهد نيّت قضا کند يا اداء؟
نیّت ادا و قضا نکند.
سؤال 38. به جا آوردن نماز قضا، بلافاصله بعد از فوت وقت اداء واجب است یا تأخیر آن جایز می‌باشد؟ مثلاً وقتی نماز صبح انسان قضا می‌شود، هنگامی که بیدار شد واجب است قبل از هر کاری نماز خود را قضا کند، یا می‌تواند آن را به وقت دیگری موکول نماید؟
لازم نیست، ولی خیلی خوب است.
سؤال 39. آيا خواندن قضاي نمازها، وقت معيّني دارد؟
ندارد.
سؤال 40. نماز خواندن در اوّل وقت و در منزل بهتر است يا با کمي تأخير و به صورت فرادا در مسجد؟
با کمی تأخیر در مسجد خواندن افضل است.
قبله
سؤال 41. اگر کسی در جايی واقع شود که نداند قبله از کدام طرف است و هیچ احتمالی هم دراین مورد ندهد، چه وظیفه‌ای برای خواندن نماز دارد؟
به هر طرف نماز بخواند، کافی است.
سؤال 42. اگر کسی در جايی واقع شود که نداند قبله از کدام طرف است، ولي وقت دارد به محلّی برسد که قبلة آن مشخّص است، ميتواند نماز را با قبلة نامعلوم بخواند؟ یا حتماً باید صبر کند تا قبله مشخّص شود؟
باید صبر کند.
سؤال 43. در آخر وقت نماز، اگر کسي بخواهد در مکاني نماز بخواند که قبله را نمي‌داند و از روي حدس به طرفي نماز بخواند و در بين نماز کسي پيدا شود و تذکّر دهد که قبله اشتباه است، وظيفة نمازگزار چيست؟
به همان طرف برگردد.
سؤال 44. اگر کسی در جایی باشد که قبله را نداند، آیا مطلقاً و بدون هیچ شرطی ميتواند به یک طرف که حدس مي‌زند قبله است نماز بخواند یا باید برای حدس خود تلاش کند یا وقت تنگ باشد یا شرایط دیگری داشته باشد؟
باید تفحّص کند، اگر راه به جايي نبرد، به یک طرف نماز بخواند.
سؤال 45. اگر در محلی وارد شدیم و جهتى را به‌عنوان قبله به ما نشان دادند که سال‌ها به همان جهت نماز مي‌خوانده‌اند، مي‌توان به قول آنان یا علامتی که در آن محل برای قبله هست اکتفا کرد یا باید خودمان قبله را بیابیم؟
برّرسی لازم نیست.
سؤال 46. بیماری که امکان جابه جاشدن ندارد، یا جابه‌جا شدن براي او مضرّ است و جهت خوابیدن او رو به قبله نیست، چگونه باید نماز بخواند؟
به هر طوری که ميتواند، نماز بخواند.
سؤال 47. اگر بيمار به جهت خوف ضرر نماز را در جهت خلاف قبله بخواند و بعد از اتمام نماز متوجه شود خوف او بى مورد بوده است، تكليف او چيست؟
کفایت ميکند، گرچه دوباره نماز بخواند، بسیار خوب است.
سؤال 48. کسانی که در کشورهای خارجی زندگی مي‌کنند، یا جهت انجام کاري به مدّت چند روز به کشوری مسافرت مي‌کنند و جهت قبله را نمي‌دانند، چه وظیفه‌ای برای ادای نماز خود دارند؟
اگر نمي‌تواند قبله را به دست آورد، به هر طرف نماز بخواند، اشکال ندارد.
سؤال 49. بعضى اوقات در مسافرت، همة وقت نماز (مخصوصاً نماز صبح) در هواپيما مىگذرد. در چنين موقعيّتي بعضى از افراد براي مراعات ايستادن و روبه قبله بودن، از جاي خود بلند مي‌شوند و حرکت مي‌کنند که اين امر، با مخالفت مهمانداران و مسئولين هواپيما مواجه مىشود؛ چون نظم و كنترل هواپيما در آن زمان به هم مىخورد. لطفاً بفرمائيد در اين شرايط، افراد چه وظيفهاى براى اقامة نماز خود دارند؟
در راه مسافرت و در هواپيما، اگر وقت نماز واجب تنگ باشد، مسافرين مىتوانند به همان صورتى كه در صندلى نشستهاند، نماز خود را بخوانند و رعايت قبله و ساير موارد لازم نيست. بلكه اگر مسئولين هواپيما اجازه ندهند، قبلهيابى، ايستادن و ... جايز نيست.
سؤال 50. تشخیص قبله در هواپیما و قطار و نظایر آن چگونه است؟
اگر نمي‌تواند قبله را به دست آورد و یا نمي‌تواند رو به قبله نماز بخواند، به هر طرف نماز بخواند، اشکال ندارد.
سؤال 51. کسي که در کشتي يا قطار نماز ميخواند و در حين نماز جهت حرکت کشتي يا قطار عوض مي‌شود، چه تکليفي دارد؟
جهت قبله برای او لازم نیست.
سؤال 52. کمي چرخيدن حين نماز براي اينکه بدن کامل به طرف قبله قرار گيرد، آيا مبطل نماز است؟
جایز است.
سؤال 53. برای تعیین قبله، مي‌توان به قبله نماهایی که در بازار هست، اعتماد کرد؟
اشکال ندارد.
سؤال 54. تا حدود چند درجه انحراف از قبله موجب باطل شدن نماز نمي‌شود؟
تقریباً ده درجه.
سؤال 55. کسي که در جايي نمي‌داند قبله از کدام طرف است، ولي با دلايلي به دو طرف بيشتر احتمال مي‌دهد، چه وظيفه‌اي دارد؟
به یکی از آن دو طرف نماز بخواند.
سؤال 56. اگر کسي بعد از وقت نماز بفهمد نمازي که خوانده، رو به قبله نبوده است، چه وظيفه‌اي دارد؟
اگر پشت به قبله بوده است، در وقت نماز بايد اعاده کند و بعد از وقت، قضا ندارد.
سؤال 57. اگر زني در حال نماز باشد و در حين نماز فرزندش که در کنار او قرار دارد به شدّت گريه کند، آيا ميتواند کمي به طرف راست يا چپ بچرخد (حدود 20-30 درجه) و گهوارة فرزند را به حرکت درآورد تا ساکت شود و سپس به نماز خود ادامه دهد؟
نمی‌تواند، ولی می‌تواند نماز را بشکند.
سؤال 58. آيا جایي از زمين وجود دارد که قبله نداشته باشد؟
همه جا قبله دارد.
سؤال 59. آيا لازم است کسي که مي‌بيند ديگري به‌خلاف جهت قبله نماز ميخواند، تذکّر بدهد؟
لازم نیست، ولی جایز است.
سؤال 60. شخصي در جايي وارد شده است که اهل آنجا قبله را به طرفي اعلام مي‌کنند. ولي شخص جهت قبله را طرف ديگري تشخيص مي‌دهد، وظيفه او چيست؟ آيا بايد به تشخيص خود عمل کند يا گفتار ساکنان آنجا؟
گفتار اهل آن محل برای تعیین قبله کفایت می‌کند و تفحّص لازم نیست و اختلاف انداختن، حرام است.
سؤال 61. اگر نمازگزار در حال ظن متوجه شود که جهت قبله غير از جهتي است که ايستاده است، آيا ميتواند در حال نماز جهت خود را تغيير دهد؟
نماز را باید بشکند، مگر انحراف کم باشد.
سؤال 62. نماز اوّل وقت در جایی که تشخیص قبلة صحیح بین قبله نما و افراد آن مکان اختلاف وجود دارد، افضل است، یا نماز را در میان وقت و در جایی که به قبلة آن اطمینان داریم؟
تأخیر افضل است.
سؤال 63. اگر در حین نماز بچّة انسان او را بکِشد و او را مقداری از جهت قبله خارج سازد، نماز او چه حکمی دارد؟
صحیح است.
سؤال 64. پس از چندین سال که در خانه نماز خواندیم، با قرار دادن قبله نما متوجه شدیم که قبله حدود 35 درجه تفاوت دارد:
الف:آیا به جهت قبله نما عمل کنیم یا به حرف ساکنان قبلی آن خانه؟
ب: تکلیف نمازهای قبلی چه می‌شود؟
اگر یقین پیدا شود، باید طبق یقین عمل شود، ولی نمازهای گذشته قضا ندارد.
سؤال 65. ظهرها در نمازخانة مدرسه نماز مي‌خوانیم. یکی از روزها در نماز خانه قبله نما گذاشتیم و دیدیم قبله را بسیار متفاوت نشان مي‌دهد. وقتی به مدیر مدرسه اعلام کردیم گفت قبله همان است و سال‌ها است این گونه نماز خوانده مي‌شود، حال تکلیف ما چیست؟
به این اندازه تفاوت اشکال ندارد و گفتة مدیر حجّت است.
سؤال 66. آيا اين مطلب صحيح است که مي‌گويند وقتي حضرت مهدي«ارواحنافداه» ظهور فرمايند جهت قبله را به سوي کربلا و قبر امام حسين(ع) تغيير مي‌دهند؟
گفتن این گونه حرف‌ها بدعت است و گناه آن خیلی بزرگ است.
لباس نمازگزار
سؤال 67. دختر غير بالغ که می‌خواهد نماز بخواند، آيا باید پوشش کامل داشته باشد؟
باید پوشش کامل داشته باشد.
سؤال 68. در نماز بانوان رعایت حجاب اسلامی مثلاً با مانتو و پیراهن بلند و روسری و...کافی است یا حتما باید چادر سرکنند؟
اگر تمام بدن پوشیده باشد، کافی است، ولی مراعات چادر که ادب نماز است، بشود.
سؤال 69. اگر زن در اتاق تنها که هیچ کس او را نمي‌بیند، بخواهد نماز بخواند، باز هم باید پوشش و حجاب کامل داشته باشد؟
باید حجاب و پوشش کامل داشته باشد، ولی اگر همه بدن جز وجه و کفین پوشیده باشد، نماز صحیح است، ولی خلاف ادب است.
سؤال 70. چرا زن‌ها اگرچه در اتاق تنها باشند، بايد با حجاب کامل نماز بخوانند؟ مگر براي خداوند محرم و نامحرم فرق دارد؟
یک دستور است که باید عمل شود، نظیر مرد که در خلوت باید عورتین خود را بپوشاند.
سؤال 71. ضخامت چادر زنان در نماز باید در چه حدّی باشد؟ آیا نماز خواندن با چادر نازک صحیح است؟
اگر بدن با لباس پوشیده شده باشد، صحیح است، ولی خلاف ادب است.
سؤال 72. اگر زن پس از اتمام نماز بفهمد قسمتی از بدنش که پوشاندن آن واجب بوده، در نماز نمایان شده است، چه وظیفه‌ای دارد؟
نماز صحیح است و اگر در وسط نماز باشد، اگر می‌تواند بپوشاند و ادامه دهد و الاّ اگر ضرورتی نیست، نماز را بشکند.
سؤال 73. اگر لباس زنان در هنگام نماز بوی عطر بدهد، اشکال دارد؟ اگر در جايی باشد که بوی عطر او را نامحرم استشمام کند، تکلیف چیست؟
نماز صحیح است، ولی اگر نامحرم بوی آن را استشمام کند، حرام است.
سؤال 74. پوشاندن موی مصنوعی یاکلاه گیس برای بانوان در نماز واجب است؟
واجب است و نشان دادن به نامحرم هم حرام است.
سؤال 75. آرايش نمودن زنان هنگام نماز چه حکمی دارد؟ اگر در خلوت باشد یا در میان جمع تفاوتی در حکم می‌کند؟
اگر نامحرم او را نبیند، اشکال ندارد، بلکه مستحب است.
سؤال 76. بیمارانی که در محل واجب برای پوشش در نماز، دچار سوختگى شدید هستند و باید روی محلّ سوختگی را باز بگذارند، چه وظیفه‌ای دارند؟
با همان حال نماز بخوانند.
سؤال 77. اگر در میان نماز، لباس نماز گزار به واسطة خون بینی یا چیز دیگری نجس شود، چه باید بکند؟
نماز را قطع کند.
سؤال 78. پزشکان یا پرستارانى كه لباس آنها اجباراً آغشته به خون و يا ادرار شده است و امكان یا وقت تطهير ندارند، چگونه نماز بخوانند؟ و اگر با اين حال نماز بخوانند، آيا بايد اعاده و قضا نمايند يا خير؟
با همان حال نماز بخوانند و اعاده و قضا ندارد.
سؤال 79. اگر انسان برای نماز صرفاً لباس زیر پوشیده باشد و روی آن عبا یا چادر بپوشد، نماز او صحیح است؟
نماز صحیح است، ولی خلاف ادب است.
سؤال 80. اگر کسی به هر دلیلی عریان باشد و بخواهد نماز بخواند، می‌تواند اگر مرد است عبا به دوش بگیرد و اگر زن است چادر ضحیم سر کند و نماز بخواند؟ آن نماز صحیح است؟
صحیح است و باید چنین کند.
سؤال 81. در هنگام نماز، آيا پوشاندن بدن براي زنان يا عورت براي مردان، حتماً بايد با لباس باشد، يا هر ساتري کفايت ميکند؟ حتّي اگر آن ساتر در اجتماع زشت يا غير معمول باشد؟
کفایت می‌کند.
سؤال 82. نمازخواندن زن و مرد با لباس تنگ که برجستگي‌هاي بدن در آن مشخّص است، چه حکمی دارد؟ در معرض دید نامحرم بودن يا نبودن، فرقی می‌کند؟
نماز صحیح است، ولی خلاف ادب است، و اگر در معرض نامحرم باشد، حرام است.
سؤال 84. نماز خواندن با لباسی که به صورت امانت یا قرض نزد ماست و نمی‌دانیم صاحب آن رضایت دارد یا نه چه حکمی دارد؟
جایز است.
سؤال 83. نماز خواندن مرد با مایو در کنار استخر چه حکمی دارد؟
اگر مقدار واجب پوشش رعايت شود، نماز صحیح است، ولی خلاف ادب است.
سؤال 85. انداختن چفيه‌اي که نجس است بر گردن در حال نماز، آيا اشکال دارد؟
چون به اندازه‌اي است که ستر عورت ميکند، جایز نیست.
سؤال 86. مرد يا زني که به جز لباس همسرش لباس پاک ديگري براي نماز ندارد، آيا ميتواند براي پوشش خود از آن استفاده کند؟ مثلاً مرد چادر همسرش را دور خود بگيرد يا زن کت و شلوار مرد را بپوشد؟
در صورت ضرورت، بلکه غیر ضرورت جایز است.
سؤال 87. اگر کسی نماز خود را در ضرورت با لباس نجس یا غصبی بخواند و تا وقت آن نماز باقی است، يا بعد از گذشت وقت، آن ضرورت یا عذر برطرف شود، باید نماز خود را اعاده يا قضا نماید؟
لازم نیست.
سؤال 88. شخصی در یک شرکت کار می‌کند و همیشه پول‌های آن شرکت برای خرید و سایر موارد، در اختیار او است. این شخص مقیّد است هنگام خواندن نماز، هرچه پول و اشیاء از آن شرکت نزد اوست، از خود جداکند و بعد نماز بخواند! او مي‌گوید مي‌خواهم مال غیر در نماز نزد من نباشد، آیا چنین کاری لازم است؟
لازم نیست، بلکه غیر متعارف است.
سؤال 89. کسي که پيراهن و شلوار او نجس است، ولي شورت او پاک است، امّا به علّت اينکه در بيرون منزل است مانند پارک، حسينيه و... که نمي‌تواند لباس خود را در آورد، براي خواندن نماز چه بايد بکند؟
باید بیاید خانه و لباس نجس خود را درآورد و نماز بخواند.
سؤال 90. نماز خواندن با لباس آغشته به عرق حائض و نفساء چه حکمي دارد؟
جایز است.
سؤال 91. زن و بچّه‌های کسی که اهل پرداخت خمس نیست و سال خمسی ندارد، مجبورند از لباسی که او تهیّه کرده است برای خواندن نماز استفاده کنند، آنان چه وظیفه‌اي دارند؟
نماز آنها صحیح است و استفاده از مال او برای آنها اشکال ندارد.
سؤال 92. شخصی اهل پرداخت خمس است، ولی در جايی کار می‌کند که صاحب آن خمس نمی‌دهد و حقوق این شخص از مالی که خمس آن را نداده‌اند پرداخت می‌شود، آیا اين شخص می‌تواند با لباسی که از آن پول تهیه می‌کند، نماز بخواند؟
می‌تواند.
سؤال 93. نماز خواندن در ايّام عزادارى حضرات معصومين(ع) با لباس سياه، چه حکمی دارد؟ آيا همان کراهت را دارد؟
پوشيدن لباس سیاه در نماز و در غیر نماز مکروه است، مگر داعی عقلائي وجود داشته باشد، نظير پوشيدن در عزادرای اهل بیت(ع) که ثواب عظيمي هم دارد و نظیر پوشيدن براي مرگ خویشان.
سؤال 94. آيا چادر مشکي براي زنان کراهت دارد؟ در حال نماز چطور؟
کراهت ندارد؛ بلکه در غیر نماز در میان نامحرم سزاوار است و اگر غیر سیاه جلب نظر کند، جایز نیست.
سؤال 95. نماز خواندن با پیراهنی که روی آن نوشته‌هايي چاپ شده است، اعم از شعر يا کلمات انگليسي يا حتّي آيات قران چه حکمی دارد؟ و همچنين نماز خواندن با لباسي که روي آن نقش حرم ائمّه(ع) و تصاوير مذهبي وجود دارد؟
جایز است و نباشد بهتر است.
سؤال 96. خواهشمند است حکم خواندن نماز با کفش را در حال ضرورت یا غیر ضرورت جداگانه بیان فرمايید.
اگر بتواند انگشت بزرگ را روی زمین بگذارد، و لو در کفش، جایز است و اگر نتواند، فقط در صورت ضرورت جایز است.
سؤال 97. پوشيدن دمپايي در نماز، به صورتي که در حال سجده شخص بتواند انگشت پاي خود را روي زمين قرار دهد، آيا اشکال دارد؟
اشکال ندارد، ولی خلاف ادب است.
سؤال 98. کسی که بر اثر بیماری کنترل ادرار خود را ندارد و در نماز نجس مي‌شود، چه وظیفه‌ای برای تطهیر دارد؟
اگر قبل از نماز خود را تطهیر کند و وضو بگیرد، برای دو نماز متّصل، نظیر ظهر و عصر یا مغرب و عشاء کفایت می‌کند.
سؤال 99. اگر در دو یا چند جای لباس نمازگزار لکّه خونی که کمتر از دو ریالی است وجود داشته باشد و اندازة مجموع خون‌ها بیش از یک دو ریالی شود، نماز با این لباس صحیح است؟
صحیح نیست، مگر در ضرورت.
سؤال 100. اگر کسی در جايی که نامحرم حضور دارد بخواهد نماز بخواند و لباس او نجس یا غصبی باشد و برای نماز خود این‌قدر وقت نداشته باشد که به یک مکان خلوت برود، آیا باید با همان لباس نماز بخواند یا در مقابل نامحرم، لباس را از تن درآورد و نماز بخواند؟
با همان لباس نماز بخواند.
سؤال 101. برخي از افرادی که عمل جراحی روده می‌کنند و قسمتی از رودة آنها خارج می‌شود، مجبورند جهت جمع آوری مدفوع، کیسه‌ای به همراه خود داشته باشند. در این صورت، نماز این افراد چه حکمی دارد؟
صحیح است.
سؤال 102. اگر مرد با انگشتر یا گردن بند طلا نماز بخواند، نماز او چه حکمی دارد؟
چون مصداق لباس نيست، نماز باطل نیست، ولی حرام به جا آورده است.
سؤال 103. اگر مردي مدّتی با انگشتر يا گردن‌بند طلا نماز بخواند، حکم نمازهاي قبلی او چگونه است؟
قضا ندارد.
سؤال 104. نماز خواندن مرد با دنداني که با طلا روکش شده است، چگونه است؟
اشکال ندارد، بلکه در غیر نماز حرام هم نیست.
سؤال 105. اگر انگشتر، گردن‌بند يا ساعت طلا در جيب مردي باشد، نماز خواندن با آن صحيح است يا خير؟
صحیح است.
سؤال 106. اگر استفاده از انگشتر، ساعت، يا دست‌بند طلا براي امتحان يا نگهداري موقّت و کوتاه مدّت باشد، چه حکمي دارد؟
اگر زینت باشد، برای مرد جایز نیست و برای زن مستحب است.
سؤال 107. استفاده از انگشتر پلاتين و نقره، در حين نماز برای مردان اشكال دارد؟
اشکال ندارد.
سؤال 108. آيا وجود انگشتر آهني يا برنجي در دست نماز گزار، مکروه است؟
مکروه نیست.
سؤال 109. اگر لباس مرد از ابريشم مصنوعي باشد، آيا نماز با آن صحيح است؟
صحیح است.
سؤال 110. کسي که از لنگ براي پوشاندن خود در نماز استفاده ميکند، آيا حتماً نياز به شورت دارد يا خير؟
ندارد.
سؤال 111. اگر یک زن در آخرین دقایق وقت نماز برای غسل به حمّام برود و پس از غسل دریابد که وقت برای خشکیدن و پوشیدن لباس مناسب نماز ندارد، ميتواند بدون لباس در حمّام نماز بخواند، یا باید شاهد قضا شدن نماز خود باشد؟
باید قضا کند.
سؤال 112. اگر زنی غسل واجب بر عهدة اوست و فقط به اندازة غسل کردن وقت دارد و برای پوشیدن لباس نماز وقت نداشته باشد، آیا وظیفة او تیمّم است یا غسل؟
باید تیمّم کند.
سؤال 113. اگر لباس يا چادر زن در نماز به شکلي باشد که در نور بدن او پيدا باشد، آيا نماز اشکال دارد؟
اشکال ندارد، مگر بدن او نمایان باشد.
سؤال 114. آيا پوشيدن جوراب در نماز براي خانم‌ها واجب است؟
سزاوار است اگر بتواند با چادر پا را بپوشاند.
سؤال 115. زني در حين نماز متوجه مي‌شود که مقداري از موي او پيدا بوده است و فوراً آن را مي‌پوشاند، آيا بايد نماز را دو مرتبه اعاده کند؟
لازم نیست.
سؤال 116. زنی در حین نماز به‌یاد مي‌آورد که دامن یا شلوار او نجس است، آیا نماز او باطل است یا ميتواند همان لحظه لباس نجس را در بیاورد و به نماز ادامه دهد؟
به شرطی که بدن او نمایان نشود، جایز است.
سؤال 117. اگر النگو يا گردن‌بند زن نجس باشد، آيا ميتواند با آن نماز بخواند؟
می‌تواند.
سؤال 118. کسي که کمربندش از اجزاي حيوان حرام گوشت مانند پوست مار و خرس است، آيا ميتواند با آن نماز بخواند؟
نمی‌تواند.
سؤال 119. آيا بودن موي گربه در لباس نمازگزار، اشکالي دارد؟
اشکال ندارد.
سؤال 120. نماز خواندن با لباس خيس چه حکمي دارد؟
جایز است.
سؤال 121. اگر در جيب کسي شيء غصبي باشد، آيا ميتواند با وجود همان شيء، نماز بخواند؟
می‌تواند.
سؤال 122. اگر کسی در غصبی بودن یا نجس بودن لباس خود شک داشته باشد، چه وظیفه‌ای برای خواندن نماز با آن لباس دارد؟
جایز است.
سؤال 123. اگر در حال نماز، از دهان نمازگزار خون بيايد، آيا نمازش باطل است؟
اگر به ظاهر سرایت کند، باید نماز را بشکند.
سؤال 124. نماز خواندن با لباسی که عرفاً لباس شهرت محسوب مي‌شود، چه حکمی دارد؟
نماز صحیح است، ولی کار حرام است.
مکان نمازگزار
سؤال 125. نماز خواندن در منزل کسی که مي‌دانیم يا احتمال مي‌دهيم درآمد او اشکال دارد، مثلاً رباخوار است، یا اهل خمس دادن نیست، چه حکمی دارد؟
اشکال ندارد.
سؤال 126. در خانه‌ای که برای ساخت آن اجباراً ربا گرفته شده، مي‌شود نماز خواند؟
اشکال ندارد.
سؤال 127. زن و فرزندان کسی که درآمد نامشروع دارد یا رباخوار است یا خمس نمي‌دهد، بناچار در خانة او زندگی مي‌کنند و همة نمازها را نیز نمي‌توانند در مسجد یا بیرون خانه بخوانند. در این صورت چه وظیفه‌ای برای نمازهای خود دارند؟
اشکال ندارد.
سؤال 128. صحّت نماز در ملکی که چند نفر در آن شریک هستند، مشروط به اجازه و رضایت همة شرکاء است؟
تصرّف در آنجا منوط به اجازة همه است، ولی اگر یکی از آنها لجبازی کند و اجازه ندهد، تصرّف برای دیگران جایز است و خوب است از مجتهد جامع الشّرایط اجازه بگیرند.
سؤال 129. اگر کسي با پولي که خمس آن را نداده به اضافة پول ديگري که خمس به آن تعلّق نمي‌گرفته، خانه‌اي بخرد، آيا نماز خواندن در آن صحيح است يا خير؟
حرام است، ولي نماز باطل نيست.
سؤال 130. كسى كه در مكان غصبى زندانى شده است، نمازش صحیح است؟
صحیح است، بلکه در مکان غصبی که مجبور باشد در آنجا بماند، چنین است.
سؤال 131. اينجانب در شرکتي کار مي‌کنم که زمين آن سابقاً از صاحبان واقعي آن غصب شده بود و اکنون صاحبان آن همگي از دنيا رفتهاند، حکم نماز در نمازخانة اين شرکت چيست؟
جايز است.
سؤال 132. ارگان‌ها و اداره‌ها و یا پارک‌هايی که مکان عمومی است، معمولاً مکانی تحت عنوان نمازخانه دارد. آیا برای نماز خواندن در این نمازخانه‌ها، اجازه یا رضایت کسی لازم است؟
لازم نیست.
سؤال 133. بعضی ساختمان‌ها مربوط به اشخاص بوده و اوّل انقلاب مصادره شده است و اکنون یا به صورت مسکونی و یا به صورت ادارة دولتی استفاده مي‌شود. آیا در آن مکان‌ها مي‌شود نماز خواند؟
اشکال ندارد.
سؤال 134. نماز خواندن در مکان‌هاي مجهول المالک، يا جاهايي که بر سر مالکيّت آن اختلافات شديد وجود دارد، چه حکمي دارد؟
نماز باطل نيست، ولي براي توقّف، اجازة حاکم شرع را مي‌خواهد.
سؤال 135. خواندن نماز اوّل وقت در مکان مشکوک به غصبي بودن افضل است يا خواندن بعد از وقت فضيلت در مکان غير غصبي؟
نماز در وقت فضيلت افضل است.
سؤال 136. اگر کسي مکاني را غصب کرده باشد، نماز خواندن شخص ثالث که هيچ ربطي به غاصب و مغصب ندارد در آن مکان، چه حکمي دارد؟
نماز باطل نيست، ولي حقّ توقّف ندارد، مگر مضطرّ باشد.
سؤال 137. اگر کسی در جايی میهمان باشد، حتماً باید برای نماز از صاحب آن مکان اجازه بگیرد؟
لازم نیست.
سؤال 138. نماز خواندن اطراف قبر مطهّر حضرات معصومین(ع) چه حکمی دارد؟
اشکال ندارد، مگر توهين باشد؛ ولی در هر صورت، بهتر است جلوتر از امام(ع) نباشد.
سؤال 139. اگر کسی به جهت ضرورت مجبور شود در اتومبیل یا اتوبوس و... نماز بخواند، باید از صاحب آن وسیلة نقلیه اجازه بگیرد؟
اجازه لازم نیست.
سؤال 140. اگر کسی در آخر وقت نماز در محلّی که متعلّق به دیگری است قرار بگیرد و صاحب آن محل اعلام کند رضایت ندارم در این مکان نماز خوانده شود و وقت کافی نیز برای تغییر محل نداشته باشد، چه باید بکند؟
نماز صحیح است.
سؤال 141. اگر کسی در نماز جماعت در جايی که قبلاً به وسیلة مهر یا جانماز توسط دیگری اشغال شده است، بایستد و نماز بخواند، نمازش صحیح است؟
نماز صحیح است، ولي نبايد چنين کاري بکند.
سؤال 142. کسي که نماز خود را با ويلچر يا عصا ميخواند، اگر ويلچر يا عصاي او نجس باشد، نماز او چه حکمي پيدا ميکند؟
اشکال ندارد.
سؤال 143. اگر عرق جنب از حرام، با مهر نماز برخورد کند. آيا بعداً مي‌توان روي آن مهر نماز خواند؟ يا حتماً بايد آن مهر را آب بکشد؟
نماز خواندن روي آن مهر، جايز است.
سؤال 144. نماز خواندن در محلّي که در آن موسيقي مطرب، يا رقص و آواز پخش مي‌شود، چه حکمي دارد؟ اگر کسي در آن مکان نماز بخواند، نمازش باطل است؟
گناه است، ولي نماز باطل نيست.
سؤال 145. نماز خواندن در محلّي که در آن تلويزيون روشن است، چگونه است؟
نماز باطل نيست.
سؤال 146. اگر سجّاده یا پارچه‌ای روی زمین غیر پاک بیندازیم و نماز بخوانیم، نماز صحیح است؟
صحیح است، بلکه روی آن هم اگر نجس باشد، صحیح است؛ ولي مهر باید پاک باشد.
سؤال 147. نماز خواندن بر روي قاليچه‌‌ها و موکت‌هايي که عکس‌هايي از زن و مرد در حالت عاشقانه و... دارد، چه حکمي دارد؟
گناه است، ولي نماز باطل نيست.
سؤال 148. ايستادن بر فرش غصبي که روي زمين مباحي انداخته شده است، به صحّت نماز ضرر مي‌زند؟
گناه است، ولي نماز باطل نيست.
سؤال 149. نماز خواندن در حالت اختيار يا اضطرار، در محلِّ متحرّک مثل ماشين، قطار و... چه حکمي دارد؟
در حالت اختيار جايز نيست.
سؤال 150. اگر در نماز از روزنامه‌اي که اسم خدا و اسامي ائمّه(ع) در آن وجود دارد، به عنوان زير انداز استفاده شود، آيا نماز اشکال دارد؟
حرام است، ولي نماز باطل نيست.
سؤال 151. اگر زن و شوهر در منزل بخواهند نماز جماعت بخوانند، آيا وجود پرده يا فاصلة پنج متر لازم است؟ يا مي‌توانند به صورت معمولي مانند جماعت بايستند؟
لازم نيست و همچنين زن و مرد گرچه نامحرم هم باشند.
سؤال 152. اگر در نماز جماعت، یک مرد در وسط نماز رسيده باشد و در صف پشت سر خانم‌ها بايستد و اقتدا کند، فتوای حضرتعالی در مورد صحّت يا ابطال نماز آن مرد و آن خانم‌ها چیست؟
اشکال ندارد.
مسجد
سؤال 153. آیا صیغه خواندن برای مسجد، شرایط خاصّی دارد یا اجازة خاصّی از کسی مي‌خواهد؟
شرایط خاصّی ندارد، همین مقدار که جایی را صاحب آن به موقوف علیه بدهد، مثلاً مدرسه را به اهل علم بدهد و آنها در آن جا ساکن شوند، مسجد را به نمازگزاران بدهد و در آن جا نمازی خوانده شود، وقف تحقّق پیدا ميکند.
سؤال 154. آیا صیغة مسجد باید در خود مسجد خوانده شود، یا از راه دور هم مي‌توان مکانی را تبدیل به مسجد نمود؟
صیغه لازم نیست و همین مقدار که مسجد را واگذار کند و نمازی در آن جا خوانده شود، مسجد مي‌شود.
سؤال 155. اگر با پول خمس نداده یا غصبی یا حرام، مسجد بسازند، نماز خواندن در آن مسجد چه حکمی دارد؟
مسجدیّت متحقّق مي‌شود و آن پول در ذمّة او مي‌رود و باید هرچه زودتر ادا کند.
سؤال 156. فرق حسينيه و مسجد چيست؟ و محدوديّت‌هايي كه در استفادة آنها وجود دارد كدام است؟ آيا افراد ناپاك مي‌توانند از آن اماكن استفاده نمايند؟
احكامي كه در رساله‌ها براي مساجد آمده است، براي حسينيه و مانند آن نيست.
سؤال 157. به طور کلّی وجوب تطهیر نجاست مسجد، فوری است یا خیر؟
فوری عرفی است.
سؤال 158. آيا فرش و منبر مسجد، در حرمت نجس نمودن و لزوم تطهير فوري، مانند مسجد است؟
كلية اثاثية مسجد نظير فرش، منبر، درب و ديوار، حكم مسجد را دارد.
سؤال 159. اگر مکانی که در مسجد نجس شده است، دقیقاً معلوم نباشد که کجاست، مثلاً مي‌دانیم که قطرة خون روی فرش افتاده است، ولی نمي‌دانیم کدام قسمت فرش یا روی کدام فرش است، در این‌صورت چه وظیفه‌ای داریم؟
تا مشقّتی نباشد، همه را باید تطهیر کرد، ولی اگر مشقّت باشد، وجوب ساقط مي‌شود.
سؤال 160. اگر نماز گزار در بین نماز متوجّه شود که مسجد به واسطة خودش یا دیگری نجس شده است، باید نماز را تمام کند و به پاک کردن مسجد بپردازد یا فورا و با شکستن نماز این عمل را انجام دهد؟
مخیّر است میان تمام کردن نماز يا شکستن آن.
سؤال 161. تطهیر مسجد به عهدة کسی است که آن را نجس کرده، یا دیگران نیز این وظیفه را دارند؟
وظیفة همه است.
سؤال 162. جلوگيري از ورود بچّه‌هاي كوچك به مسجد كه رعايت پاكي و نجسي را نمي‌كنند و پدر و مادرهايشان هم سر و كاري با مسجد ندارند، چه حكمي دارد؟
بايد جوان‌ها، نوجوان‌ها، حتّي بچّه‌ها را در مسجد راه داد و با آنها گرم گرفت تا عادت به آمدن مسجد پيدا كنند، البته مراعات نظم و انضباط هم يك شرط اساسي است.
سؤال 163. ورود غیر مسلمان اعمّ از اهل کتاب یا کافر یا غیر از آن به مسجد، چه حکمي دارد؟
اگر وهن باشد، جایز نیست.
سؤال 164. اگر بخشي از مسجد در تجديد بنا به صورت سه طبقه ساخته شود، آيا هر سه طبقه در حكم مسجد است يا حكم هر كدام فرق مي‌كند؟
هر سه طبقه مسجد است و احكام مسجد را دارد.
سؤال 165. آيا کسي ميتواند زميني را که مي‌خواهد براي مسجد بدهد، قسمتي از آن را به مسجد اختصاص دهد و طبقاتي را به غير مسجد؟ مثلاً در طبقة بالا کتابخانه و در زير زمين آن درمانگاه يا مغازه بسازد؟ آيا اين مکان‌ها نيز احکام مسجد را دارند؟
ميتواند و جايي حکم مسجد را دارد که مسجد است.
سؤال 166. آيا در قبرستان متروکه و مخروبه مي‌توان مسجد ساخت؟
با اذن حاکم شرع مي‌توان ساخت.
سؤال 167. آیا حرم‌های حضرات معصومین(ع) احکام مسجد را دارند؟
احکام مسجد را دارند.
سؤال 168. شخصي بيش از پنجاه سال پيش، قطعه زميني را جهت مسجد وقف نموده است، اكنون در بازسازي مسجد، توالت‌هاي آن در طرح عقب نشيني از بين رفته است. برخي مدّعي هستند كه زير زمين مسجد، مسجد نيست. با توجّه به قدمت زماني بيش از پنجاه سال و سند رسمي ادارة ثبت كه شش دانگ قطعه زمين را مسجد و صيغه وقف اجرا گرديده، سؤال اين است كه:
الف) آيا احداث توالت در زير زمين اين مسجد جايز است يا خير؟
جايز نيست، مگر اين كه احراز شود شرعاً مسجد نيست.
ب) در صورت احداث توالت و استفادة مردم، تكليف نمازگزاران محترم جهت اقامة نماز در مسجد چيست؟
البته كساني كه در آنجا توالت احداث مي‌كنند، احراز جواز آن را خواهند كرد و علي كل‌ّ تقدير اقامة نماز در آن مسجد اشكال ندارد.
ج) وظيفة عامّة مؤمنين در قبال احداث توالت در اين مكان چيست؟
مردم وظيفه‌اي ندارند.
سؤال 169. برگزاری کلاس‌های زبان، رایانه، مسابقات پینگ پنگ و... در مسجد چه حکمی دارد؟
جایز نیست.
سؤال 170. در مسجدي، ويدئو كلوپ و نوارخانة نوارهاي مجاز تشكيل شده است، بفرماييد وظيفة ما در قبال چنين عملي چيست؟
اين گونه چيزها با تنزّه مسجد سازگار نيست و بايد نباشد، لذا امام جماعت مسجد و هيئت امناء بايد از اين گونه كارها ممانعت كنند.
سؤال 171. آيا مسجد را مي‌شود باشگاه ورزشي كرد يا خير؟ آيا حسينيه را مي‌توان به مدرسه تبديل نمود و جاي ديگري را به نام حسينيه ايجاد نمود؟
مسجد را نمي‌شود باشگاه و مانند آن نمود و اين گونه كارها در آن حرام است و حسينيه را هم نمي‌شود تبديل به غير حسينيه نمود و اين گونه كارها گناه بزرگي است و تبدّل هم نمي‌شود.
سؤال 172. استعمال دخانیات در مسجد و سایر اماکن مقدّسه، چه حکمی دارد؟
خوب نیست و اگر وهن باشد، حرام است.
سؤال 173. درآمد موقوفات مسجدی که به هرصورت تخریب مي‌شود و قابل استفاده نیست، باید به چه صورتی صرف شود؟ آیا اگر مسجدی جایگزین مسجد تخریب شده گردد، مي‌توان موقوفات را در آن مسجد صرف نمود؟
مربوط به حاکم شرع است و هر طور صلاح باشد، عمل ميکند.
سؤال 174. آيا انجام قرارداد كتبي يا شفاهي در مسجد، جايز است؟
انجام هر كاري كه عبادت نباشد، در مسجد كراهت دارد.
سؤال 175. جمع‌آوری پول از نمازگزاران در مسجد به جهت ادارة مسجد یا ساخت و توسعة مسجد، یا حتّی جمع‌آوری پول برای کارهای خیر و کمک به‌‌فقرا، اشکال دارد؟
جایز است، مگر وهن مسجد باشد که حرام است.
سؤال 176. خوابيدن در مسجد براي نگهباني از آن، چه حکمي دارد؟
جايز است.
سؤال 177. آیا اشکال دارد قسمتی از مسجد که در آن نماز اقامه نمي‌شود را جهت تأمین هزینه‌های مسجد، برای کار تجاری اجاره داد؟ اگر در آن قسمت صیغه نخوانده باشند و فقط در ملک مسجد باشد، مسئله چه حکمی دارد؟
اگر مربوط به مسجد نباشد، مثلاً مثل مغازه باشد، جایز است.
سؤال 178. اگر کسی در مسجدی وضو بگیرد، باید در همان مسجد با آن وضو نماز بخواند و برای نماز خواندن در مسجد یا مکان دیگر، باید مجدداً وضو بگیرد؟
ميتواند با آن وضو، هر کجا که مي‌خواهد نماز بخواند. و اگر در آن مسجد عبادتی انجام دهد، مثلاً سوره‌اي از قرآن را بخواند، خیلی به جا است.
سؤال 179. مسجدي که يک درب دارد، آيا ورود و خروج جنب در آن بدون توقّف جايز است؟
وارد شدن او در آن مسجد حرام است.
سؤال 180. برگزاري مراسم‌‌هاي ختم، اطعام، افطاري و امثال آن در مسجد، چه حكمي دارد؟
اگر خلاف شؤنات مسجد نباشد و مزاحم نمازگزاران نيز نباشد، گرچه مكروه است، ولي حرام نيست.
سؤال 181. عزاداري حضرت سيدالشّهداء(ع) و عزاداري براي اموات در مسجد، چه حكمي دارد؟
مانعي ندارد، مخصوصاً عزاداري براي حضرت سيّد الشهداء(ع).
سؤال 182. مسجدي در محلّة ما بنا شده است که داراي آشپزخانة مجهّزي مي‌باشد. آيا مي‌توان در اين آشپزخانه براي جاهاي ديگر و يا امور شخصي سفارش گرفت و درآمد آن را صرف مسجد نمود؟
با اجازة متولّي يا هيئت امناء و امام جماعت، جايز است.
سؤال 183. آيا خارج نمودن دستگاه صوتي مسجد كه توسّط اهالي محل خريداري شده، به عنوان استفاده در مراسم ديگر جايز است؟
اگر بلندگو را فقط براي استفادة مسجد خريده باشند، خارج نمودن آن جايز نيست.
سؤال 184. آيا مي‌توانيم يک اتاق از منزل خود را رسماً مسجد قرار دهيم و در آن اتاق نماز بخوانيم؟ در اين صورت آيا همة احکام مسجد در آن اتاق بايد مراعات شود و آيا ثواب نماز در مسجد را دارد؟
ثواب نماز در مسجد را دارد.
سؤال 185. مسجدي را كه بر آن صيغه مسجد خوانده شده است، در چه صورت مي‌توان داخل خيابان انداخت؟
تا ضرورت نباشد، جايز نيست.
سؤال 186. آيا جايز است وسايل موقوفة مسجد از قبيل منبر، فرش، موكت، پرده و ديگر وسائل متعلّق به مسجد را براي مراسم مذهبي از قبيل تشكيل هيئت و يا روضه خواني در منازل از مسجد خارج كنند؟
اگر وقف خاص نباشد، متصدّي مسجد ميتواند اگر صلاح وقف باشد، اين كار را بكند.
سؤال 187. اگر مسجد به هر دلیل خراب شود و زمین آن جزء کوچه و خیابان شود، باز هم احکام مسجد را دارد و باید رعایت شود؟ در این صورت رعایت احکام مثلاً تطهیر مسجد بر چه کسانی واجب است؟
از مسجدیّت مي‌افتد و احکام مسجد را ندارد.
اذان و اقامه
سؤال 188. آيا گفتن اذان و اقامه، در نمازهاى مستحبّى يا در غير حالت نماز، باز هم مستحب است يا خير؟
اذان و اقامه فقط مربوط به نمازهای واجب است، بلی در بعضی موارد نظیر گرفتاری‌ها و در گوش بچّه، اذان گفتن مستحب است. ولی اذان اعلامی یکی از شعار های بزرگ اسلام است.
سؤال 189. با توجه به استحباب اذان و اقامه، آيا مىتوان بعضى از جملات آن را كمتر يا بيشتر از آن چيزى كه معيّن شده است، تكرار كرد؟
باید طبق آنچه در رسالة عمليّه هست، گفته شود.
سؤال 190. آیا مقدّمة گفتن اقامه و شرط استحباب آن، این است که قبل از آن، اذان گفته باشیم، یا اقامه بدون اذان هم صحیح است؟
صحیح است.
سؤال 191. آیا اذان اعلام وقت نماز، با اذانی که برای نماز گفته مي‌شود، تفاوت دارد؟ به عبارت دیگر دو اذان مستحب برای يک نماز داریم؟
اذان اعلامی ربطی به نماز ندارد.
سؤال 192. اگر نماز جماعت بدون خواندن اذان و اقامه برگزار شود، چه حکمی دارد؟
اشکال ندارد.
سؤال 193. اگر سهواً اذان و اقامه جابه جا گفته شود، چه حكمى دارد؟
اشکال ندارد.
سؤال 194. شنیدن اذانی که بچه نابالغ برای نماز می‌گوید، کفایت ميکند؟
کفایت ميکند.
سؤال 195. پخش کردن اذان از بلند گوی مسجد در صورتی که همسایه‌ها اظهار نارضایتی بکنند، چه حکمی دارد؟
اشکال ندارد، ولی بلندگو باید متعارف باشد.
سؤال 196. گفتن اذان صبح در جايی که موجب بیدار شدن دیگران و احیاناً آزار آنان مي‌شود، چه حکمی دارد؟
اذان اعلامی باید گفته شود، گرچه موجب مزاحمت هم باشد و گفتن در بلندگو به‌طور معمولی و خواندن قرآنی که الآن رسم رادیو است، اشکال ندارد، گرچه مزاحمت هم باشد.
سؤال 197. پخش غير از اذان از قبيل مدّاحي، سخنراني و... از بلندگوي مساجد، چه حكمي دارد؟
فقط براي اذان اشكال ندارد، ولي غير از اذان بايد مزاحمت نباشد.
سؤال 198. آيا شنيدن اذان از نزدیک و یا حتّی از رادیو وتلویزیون و بلندگوی عمومی و... کفایت از اذان نماز ميکند؟
اذان اعلامی، کفایت از اذان نماز نمي‌کند.
سؤال 199. اذان گفتن دختران در مدارس دخترانه، جهت حضور دانشآموزان در نماز جماعت مدرسه، چه حكمى دارد؟
اشکال ندارد، مگر احتمال مفسده‌ای باشد.
سؤال 200. شخصى جهت برپايى نماز جماعت از طرف امام جماعت اذان و اقامه را مى‌گويد، در حالى كه بعضي كلمات را غلط مى‌خواند، آيا اين نوع اذان و اقامه، كفايت مى‌كند يا نه؟
کفایت می‌کند.
سؤال 201. هنگامی که دیگران اذان مي‌گویند و ما در حال گوش دادن آن هستیم، آیا دقّت در صحّت اذان آنان لازم است؟
لازم نیست.
سؤال 202. حرف زدن در بين جملات اذان و اقامه، برای کسی که اذان مي‌گوید و کسانی که مي‌شنوند، چه حکمی دارد؟
اشکالی ندارد، ولی خوب نیست.
سؤال 203. در نماز جماعت همین قدر که گفته شود اذان گفته شده است، کفایت ميکند، یا باید همه دقیقاً بشنوند؟
کفایت ميکند.
سؤال 204. آیا امام جماعت در نماز جماعت باید خودش اذان بگوید، یا به اذانی که گفته مي‌شود گوش دهد؟ یا اگر پیش از آمدن او اذان گفته باشند، کفایت ميکند؟
کفایت ميکند، حتّی اگر اقامه هم چنین باشد، کفایت ميکند.
سؤال 205. اگر اذان نماز پیش از وقت گفته شود و هنگام دخول وقت شروع به نماز شود، اشکال دارد؟
اشکال ندارد.
سؤال 206. در نماز مغرب و عشاءیا ظهر وعصر، برای هر دو نماز اذان مستحب است یا یک اذان برای هر دو نماز کفایت ميکند؟ اگر بین دو نماز فاصله بیفتد، تفاوتی ميکند؟
اگر بین دو نماز فاصله نیفتد، اذان دوباره لازم نیست.
سؤال 207. اگر اذان و اقامه به هر دلیل اشکال پیدا کند، یا باطل شود، آیا فقط ثواب استحباب آن را از بین مي‌برد یا در صحّت نماز نیز مؤثّر است؟
ثواب دارد، ولی مستحبّ است دوباره اذان و اقامه بگوید ولي در هر صورت، نماز صحيح است.
سؤال 208. اگر کسي در حين اذان يا اقامه شک کند که مثلاً جملة قبل را گفته يا نه، چه وظيفه‌اي دارد؟
شکّ او اعتبار ندارد.
سؤال 209. اگر در جايي که چند نفر نماز فرادا مي‌خوانند. يکي از آنها بلندتر اذان و اقامه بگويد و انسان مقداري از آن را بشنود، آيا کفايت از اذان و اقامة او ميکند؟
کفایت نمی‌کند.
سؤال 210. آيا اذان و اقامه براي مردان يا زنان فرقي با هم ميکند؟
فرقی ندارد.
سؤال 211. شنيدن تمام اذان يا اقامه براي نماز لازم است، يا شنيدن قسمتي از آن نيز کفايت ميکند؟
در نماز جماعت، شنیدن اذان و اقامه لازم نیست.
سؤال 212. کسي که اذان و اقامة ديگري را مي‌شنود، بايد اذان و اقامة خود را ترک کند يا باید اذان و اقامه را خود بگوید؟
بگوید بهتر است.
سؤال 213. در مواردي که بيان مي‌شود اذان لازم نيست، مثل وقتي دو نماز جمع خوانده شود، اگر کسي اذان بگويد، آيا خلاف شرع است؟
خلاف شرع نیست.
سؤال 214. فردي وقتي به مسجد مي‌رسد، نماز جماعت تمام شده است:
الف) اگر صفوف نماز جماعت، خصوصاً صف اوّل هنوز به هم نخورده باشد، آيا بايد اذان و اقامه بگويد؟
به‌طور کلّي اگر جماعت به‌هم نخورده باشد، اذان و اقامه از او ساقط است.
ب) اينکه شخص داخل صفوف قرار گيرد يا بيرون از صف‌ها بايستد، در لزوم گفتن يا نگفتن اذان تأثيري دارد؟
فرقي ندارد، ولي براي نگفتن اذان و اقامه، بايد محلّ ايستادن او با محلّ نماز جماعت، به عنوان يک مجلس حساب شود.
سؤال 215. آيا گفتن اقامه در حال حرکت به طرف محلِّ نماز، به صورتي که وقتي به جا نماز خود مي‌رسد، بايستد و تکبير بگويد، کفايت ميکند؟ يا در حال نشسته و پس از اقامه، براي تکبيرة الاحرام بلند شود؟
هر دو صورت جایز است، ولي خلاف ادب است.
سؤال 216. کسي که پس از اتمام اقامه و قبل از نماز حرفي بزند، آيا لازم است دوباره اقامه را بگويد؟
لازم نیست.
سؤال 217. کسي که به علّتي نمازش باطل شده است و مي‌خواهد آن را اعاده کند، آيا بهتر است براي آن دوباره اذان و اقامه بگويد؟ يا همان اذان و اقامة نماز باطل کفايت ميکند؟
اگر اعاده کند، بهتر است.
سؤال 218. اگر انسان اذان و اقامه را بگوید و کاری برای او پیش آید و مثلاً نیم ساعت یا یک ساعت مشغول آن کار شود، بعد که مي‌خواهد نماز بخواند، همان اذان و اقامه کافی است یا باید اعاده کند؟
کافی نیست.
سؤال 219. شخصي براي نماز ظهر اذان نگفته و با اقامه نماز خود را خوانده است. آيا براي نماز عصر ميتواند اذان و اقامه هر دو را بگويد؟
خیلی خوب است.
سؤال 220. در اذان يا اقامه، در هنگام شهادت ثالثه (أشهَدُ أنَّ عَلِيّاً...) کدام عبارت بهتر است: «أشهَدُ أنَّ عَلِيّاً ولي الله» يا «أشهَدُ أنَّ عَلِيّاً حُجّةُ‌الله» يا «أشهَدُ أنَّ عَلِيّاً أميرَالمُؤمِنينَ حُجَّةُ‌الله» يا يا عبارت ديگري؟
هر کدام از اینها و مانند آن کفایت می‌کند.
سؤال 221. اضافه کردن جملاتی در اذان نظیر صفاتی که دنبال نام پیامبر(ص) یا امیرالمؤمنین(ع) آورده مي‌شود، اشکالی دارد؟
صحیح نیست.
سؤال 222. پس از شهادت به ولايت اميرالمؤمنين(ع)، آيا مي‌توان شهادت ديگري اضافه کرد؟ مثلا شهادت به عصمت حضرت زهرا(س)؟ همان‌گونه که برخي گفته‌اند: بعد از شهادت ثالثه مي‌توان گفت: «أشهَدُ أنَّ فَاطِمَة الزَّهراء عِصمَةُ اللهِ الکُبري»؟
باید طبق رساله‌ها عمل شود.
واجبات نماز
نيّت
سؤال 223. اگر شخصي در موقع مغرب بداند که مي‌خواهد نماز مغرب بخواند، ولي اشتباهاً در ذهنش بگذرد يا بگويد که چهار رکعت نماز ظهر مي‌خوانم و تکبير بگويد، آيا نماز او صحيح است يا بايد مجدّداً نيّت کند و تکبير بگويد؟
کفایت می‌کند.
سؤال 224. چگونه مي‌توان نيّت خود را براي خدا خالص کرد؟
اگر عبادت را برای خدا به جای آورد، مرتبة اوّل خلوص را به دست آورده است و مراتب دیگر، احتیاج به مبارزات دینی دارد.
سؤال 225. اگر انسان بخواهد در محيطي نماز بخواند که زياد امکان ريا وجود دارد، چه بايد بکند؟ آيا بايد محلّ نماز خود را تغيير دهد؟
لازم نیست محل را ترک کند و همین مقدار که برای خداوند اعمال را به جا بیاورد، کفایت می‌کند.
سؤال 226. اگر شخصي وقتي در خانه و تنها نماز ميخواند، حدود 20 دقيقه نمازش طول مي‌کشد، ولي متعارف مردم 4-5 دقيقه است، ميتواند به همان صورت که در منزل نماز ميخواند در مسجد و اجتماع يا جماعت هم بخواند؟ و آيا اين کار ريا محسوب مي‌شود؟
ریا نیست.
سؤال 227. کسي که در نماز به نيّت آموزش کسي که حمد و سوره‌اش را غلط ميخواند، حمد و سورة خود را بلند بخواند، آيا نمازش صحيح است؟
صحیح است.
سؤال 228. بازگرداندن نيّت نماز در حين نماز، از نماز واجب به نافله، چه حکمی دارد؟
اگر داعي عقلايي داشته باشد، جايز است.
سؤال 229. بازگرداندن نیّت نماز، در حین نماز، از نماز قضا به نماز قضاي ديگر، مثلاً قضاي صبح به قضاي نماز مغرب، چه حکمی دارد؟
جايز نيست.
سؤال 230. بازگرداندن نیّت نماز، در حین نماز، از واجب به واجب دیگر یا از نافله به واجب، چه حکمی دارد؟
جایز نیست، ولی اگر در نماز واجب، اشتباهاً نیّت نماز بعدی کند و بعد یادش بیاید، ميتواند به نماز قبلی عدول کند.
سؤال 231. حکم عدول از نافله به نافلة ديگر چيست؟
جايز نيست.
سؤال 232. اگر شخصي از نماز مغرب به نماز عشاء عدول کند و پس از خواندن قسمتي از نمازبه نيّت نماز عشاء، يقين کند که نماز مغرب را نخوانده بوده و نيّت را به نماز مغرب برگرداند، نماز او چه حکمي دارد؟
باطل است.
سؤال 233. اگر کسي بعد از نماز دچار عجب و ريا شود، آيا نماز او صحيح است؟
صحیح است.
سؤال 234. اگر هنگام نماز، ديگران متوجّه نمازگزار شوند و اين امر، موجب خوشحالي نمازگزار گردد، آيا نماز او صحيح است؟
صحیح است.
سؤال 235. اگر کسي در بين نماز بين ادامة نماز و يا قطع آن ترديد کند، آيا نمازش باطل مي‌شود؟
باطل نیست.
سؤال 236. اگر نمازگزار در يک لحظه شک کند که چه نمازي ميخواند و پس از آن يادش بيايد، آيا نماز صحيح است؟
صحیح است.
سؤال 237. نمازگزاري که در وقت وسعت، نيّت ما في الذّمه ميکند، آيا نمازش صحيح است؟
صحیح است.
سؤال 238. نمازي که معمولاً پس از زيارت امام‌زادگان خوانده مي‌شود، بايد با چه نيّتي باشد؟
نماز هدیه برای آن امام یا امامزاده است، بلکه اين نماز هدیه را سر قبر علماء و مؤمنین و همة شیعیان می‌توان خواند.
سؤال 239. اگر کسي در نماز اين‌گونه نيّت کند که: «اگر نماز قضا دارم براي خودم و اگر ندارم براي پدرم و اگر ندارد براي مادرم باشد»، صحيح است يا خير؟
صحیح است.
سؤال 240. ترک يا انجام عمل، به خاطر حرف مردم و خرده‌گيري آنان، آيا ريا محسوب مي‌شود و مبطل نماز است؟ مثلاً شخصي به خاطر حرف ديگران، روي پاي چپ که از مستحبّات تشهّد است، ننشيند، يا چون ديگران نماز او را مي‌بينند، قنوت را انجام دهد و الاّ اگر تنها بود، قنوت نمي‌خواند.
هیچ کدام از اینها ریا نبوده و مبطل عمل نیست.
سؤال 241. در نیّت نماز جماعت، باید نام امام جماعت ذکر شود؟ و آیا باید حتماً مأموم بداند به چه کسی اقتدا می‌کند یا خیر؟
همین مقدار که اطمینان داشته باشد امام جماعت عادل است، کفایت می‌کند.
سؤال 242. نماز مغرب و عشاء بعد از نیمه شرعی به چه نیّتی باید خوانده شود؟
تا اذان صبح به نیّت ادا خوانده مي‌شود.
تکبیرة الاحرام
سؤال 243. آیا تکبیرات قبل و بعد از رکوع و سجده، باید در حال حرکت گفته شود یا در حال سکون؟
بهتر است در حال آرامش بگويد؛ ولی اگر در حال حرکت به جا آورد، نماز باطل نمی‌شود.
سؤال 244. تکبیرة‌الاحرام را باید بلند گفت یا آهسته؟ آیا این حکم برای مردان و زنان و در نمازهاي مختلف، تفاوتی دارد؟
تفاوت ندارد.
سؤال 245. اگر در نماز جماعت به آخر رکوع امام برسیم، آیا باید بین تکبیرة‌الاحرام و رکوع مقداری فاصله باشد یا برای اینکه به نماز برسیم، مي‌توانیم فوراً به رکوع برویم؟
مي‌توانید فوراً به رکوع بروید.
سؤال 246. آیا پس از هر رکن نماز، باید الله اکبر بگويیم و دست‌ها را بالا ببریم یا فقط گفتن اذکار وارد شده مثل «سَمِعَ اللَّهُ لِمَنْ حَمِدَه» کفایت ميکند؟
واجب نیست، ولی مستحب است.
سؤال 247. بلند کردن دست‌ها در موقع تکبيرة‌الاحرام آيا مُخلِّ سکون لازم در موقع تکبير نيست؟
مخل نیست.
سؤال 248. طريق صحيح گفتن ذکر تکبيرة‌الاحرام و هم‌زمانی بلند کردن دست را توضيح فرمایید؟
باید صحیح باشد و به هر ترتیبی باشد، اشکال ندارد.
سؤال 249. کسي که دعاي «يَا مُحْسِنُ قَدْ أَتَاكَ...» را بعد از تکبير ميخواند، اگر قسمتي از آن را فراموش کند يا اشتباه بخواند، آيا به نماز او خللي وارد مي‌شود؟
اشکالی ندارد.
سؤال 250. آيا گفتن هفت تکبير در ابتداي نماز، مستحبّ است؟
مستحبّ است.
سؤال 251. در هنگام تکبير و بالا آوردن دست‌ها تا مقابل گوش‌ها، آيا لازم است حتماً کف دست رو به قبله باشد؟
لازم نیست.
سؤال 252. اگر در موقع تکبیرة‌الاحرام در اثر فشار جمعيّت، يا تنه زدن ديگري، کمي بدن انسان تکان بخورد، آيا تکبير صحيح است يا بايد آن را اعاده کند؟
صحیح است.
سؤال 253. آيا اتّصال تکبيرة‌الاحرام به بسم الله سورة حمد، اشکال دارد؟
بهتر است متّصل نباشد.
سؤال 254. کسي که مي‌خواهد نشسته نماز بخواند، آيا بايد حتماً براي تکبيرة‌الاحرام اوّل نماز بايستد، تکبير بگويد و سپس بنشيند و نماز خود را بخواند؟
لازم نيست بايستد.
قیام
سؤال 255. کسی که قسمتی از پای او را در عمل جرّاحی بریده‌اند و باید با تکیه بر عصا بایستد، یا کسی که فقط با پای مصنوعی ميتواند بایستد، واجب است ایستاده نماز بخواند یا نشسته هم صحیح است؟
اگر بتواند بایستد و مشقّت نداشته باشد، بایستد و الاّ نشسته نماز بخواند.
سؤال 256. کسی که به طور کامل نمی‌تواند بایستد و نماز بخواند، ولی می‌تواند بر روی زانوهای خود بایستد، آیا باید به این صورت نماز بخواند یا به حالت نشسته؟
لازم نیست روي زانو‌هاي خود بايستد.
سؤال 257. چگونه می‌توان تشخیص داد که ایستاده نماز خواندن برای فردی مشقّت دارد؟ آیا ملاک ناتوانی کلّی است، یا سخت بودن، یا مضر بودن، یا خوف ضرر داشتن و...؟
مناط نتوانستن به طور متعارف است.
سؤال 258. اگر عمداً یا سهواً یا جهلاً در نماز، یک پای انسان از زمین بلند شود و پس از کمی به حالت قبلی برگردد، صدمه‌ای به صحّت نماز وارد مي‌شود؟
ضرر نمي‌زند.
سؤال 259. الف) شخصي ميتواند با پاي مصنوعي بايستد و نماز بخواند. امّا رکوع نمي‌تواند، آيا لازم است بايستد و براي رکوع بنشيند؟
اگر می‌تواند، باید بایستد.
ب) اگر وظيفة وي ايستاده باشد و او چندين سال کاملاً نشسته نماز مي‌خوانده است، اکنون چه تکليفي دارد؟
از این به بعد باید ایستاده نماز بخواند.
سؤال 260. بیماری که در ایستادن خوف ضرر برای او وجود دارد، ميتواند نشسته و یا اگر نشد خوابیده نماز بخواند؟
جایز است.
سؤال 261. بیماري که مجبور است نماز خود را خوابیده به جا بیاورد، باید پای او را رو به قبله باشد یا سر او؟ رکوع و سجود را چگونه به جا بیاورد؟
نظیر محتضر بخوابد و با ایما و اشاره نماز بخواند.
سؤال 262. کسی‌که به‌اندازة یک رکعت قدرت ایستادن ندارد، ولی قسمتی از آن را ميتواند بایستد و مجبور است بقیّه را بنشیند، در این صورت چگونه باید نماز بخواند؟
هر طور که مشقّت نداشته باشد، بخواند.
سؤال 263. کسي‌که مي‌خواهد مسيري را طي کند، آيا به دليل پيري و ناتواني يا ترس از اينکه نتواند به راه خود ادامه دهد، ميتواند نماز را نشسته بخواند؟
نمی‌تواند.
سؤال 264. نظر جنابعالي در مورد نماز خواندن روي صندلي، براي کساني که قادر به ايستادن هستند، ولي رکوع و سجود را نمي‌توانند انجام دهند، چيست؟
ایستاده نماز بخوانند و رکوع کنند و براي سجده روی صندلی بنشينند و مهر را روی میز بگذارند.
سؤال 265. مکلّفی که به علّت ناتوانی، قدرت بر ایستادن در طول نماز را ندارد، ولی مقداری از آن را ميتواند ایستاده بخواند، به چه صورت باید نماز بخواند؟ نشسته یا ایستاده یا ترکیبی از هر دوی آنها؟
اگر مشقّت نداشته باشد، ترکیبی از هر دو.
سؤال 266. کسي که ايستادن براي او مشقّت دارد، ولي با تحمّل آن مشقّت بايستد و نماز بخواند، آيا نماز او صحيح است؟
صحیح است.
سؤال 267. کسی که نشسته روی زمین نماز ميخواند، باید دو زانو باشد یا در شرایط مساوی ميتواند چهار زانو بنشیند و نماز بخواند؟ اگر دو زانو نشستن برای او مشقّت دارد، چطور؟
هر طوری بنشیند، اشکال ندارد.
سؤال 268. کسی که از درد پا رنج مي‌برد و نمي‌تواند ایستاده نماز بخواند، آیا باید روی صندلی نماز بخواند یا روی زمین بنشیند؟
هر کدام برای او آسان است، عمل کند.
سؤال 269. قیام بعد از رکوع باید چه مقدار باشد؟ اگر کسی طولانی قیام کند، اشکال دارد؟
باید متعارف باشد.
سؤال 270. کسي که نشسته نماز ميخواند، آيا لازم است ذکر «بِحَوْلِ اللَّهِ وَ قُوتِهِ أَقُومُ وَ أَقْعُد» را بگويد؟
لازم نیست.
سؤال 271. آیا در تنگی وقت، برای درک تمام نماز در وقت، مي‌توان نماز را به صورت نشسته خواند؟
نمی‌تواند.
قيام متّصل به رکوع
سؤال 272. آيا پس از حمد و سوره، گفتن يک مرتبه «کَذلِک اللهُ رَبّي» براي تحقّق قيام متّصل به رکوع کفايت ميکند يا بايد بيشتر صبر نمود؟
قیام متّصل به رکوع، صبر بعد از حمد و سوره نیست و ميتواند بدون صبر به رکوع رود. معنای قیام متّصل به رکوع این است که رکوع و قیام، متّصل به یکدیگر باشد و معمولاٌ هم متحقّق می‌شود.
سؤال 273. آيا پس از قنوت مي‌توان بلافاصله به رکوع رفت يا بايد کمي صبر کرد؟
می‌تواند.
سؤال 274. کسي که با عجله نماز ميخواند، اگر پس از رکوع کامل نايستد و در حالت نيمه ايستاده به سجده رود، نماز او چه حکمی دارد؟
باطل است.
سؤال 275. این که در رساله توضیح المسائل می‌فرمایید: «قیام متصل به رکوع، یک امر قهری است و گفتنی یا به جا آوردنی بلکه متوقف بر نیّت هم نیست»، یعنی چه؟
یعنی وقتی در حالت قیام به رکوع رفتید، قیام شما پهلوي رکوع شما واقع می‌شود و قیام متّصل به رکوع انجام شده است.
سؤال 276. کسي که فقط ميتواند بايستد و رکوع و سجود را در حال نشسته انجام مي‌دهد، قيام متصل به رکوع را چگونه بايد انجام دهد؟ آيا پس از آنکه براي رکوع نشست، لازم است پس از آن بايستد و سپس براي سجده بنشيند و به سجده رود؟
لازم نیست.
قرائت
سؤال 277. آیا مي‌شود حمد یا سوره را در نماز واجب یا مستحب، از روی قرآن قرائت کرد؟
مانعی ندارد.
سؤال 278. آیا در بین حمد و سوره، یا اوّل حمد یا آخر سوره، می‌توان اذکار مستحبّ یا قرآن، قرائت نمود؟
اگر از خود در آوری باشد، جایز نیست.
سؤال 279. آيا اضافه کردن لفظ «اللّعين» در جملة «أَعُوذُ بِاللَّهِ مِنَ الشَّيْطَانِ الرَّجِيم» قبل از قرائت سورة حمد، اشکال دارد؟
اشکال ندارد.
سؤال 280. با توجّه به اينکه برخي تلفّظ کلمة «صراط» را با «س» و «ص» هر دو صحيح مي‌دانند، اگر نمازگزار با هر يک از دو تلفظ بخواند، آيا نماز او صحيح است؟
مطابق آنچه در قرآن است، باید تلفّظ شود.
سؤال 281. آیا نیّت «بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحيم» سوره، باید متعلّق به همان سوره باشد، یا مي‌شود بعد از گفتن «بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحيم» تصمیم بگیریم چه سوره‌ای بخوانیم؟
جایز است، ولی اگر به قصد سوره‌ای «بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحيم» بگوید، باید همان سوره را بخواند.
سؤال 282. قرائت نماز به چه صورتي صحيح است؟ آيا بايد قاعد تجويدي در تلفظ حروف رعايت شود؟ مثلاً تلفظ حروف «ض»، «ذ»، «ظ» بايد چگونه باشد؟
قرآن و من جمله نماز، بايد به صورت صحيح خوانده شود و مراعات قواعد تجويدي خوب است، ولي لازم نيست و همين مقدار که کلمات از يکديگر عرفاً تميز پيدا کند و به عبارت دیگر عرف پسند باشد، کفايت ميکند.
سؤال 283. آیا رعایت دو مدّ لازم که در «وَ لاَ الضَّالِّينَ» وجود دارد، واجب است؟
خوب است، ولی واجب نیست.
سؤال 284. آیا در نماز، ادغام کردن نون ساکنه و تنوین در حروف «یرملون» مثل «وَ لَمْ يَكُنْ لَهُ» واجب است؟
خوب است، ولی واجب نیست.
سؤال 285. کلمة «کفوا» در آیة شریفه «وَ لَمْ يَكُنْ لَهُ كُفُوًا أَحَدٌ» به چهار صورت خوانده مي‌شود. آیا مي‌شود این کلمه را به هر کدام از این چهار صورت در نماز قرائت کرد؟
باید به صورت «کُفُوًا» خوانده شود.
سؤال 286. تکرار بعضي از کلمات يا آيات در حمد و سورة نماز، براي توجّه بيشتر، چه حکمي دارد؟
اشکال ندارد.
سؤال 287. آیا در نمازهای مستحب و نوافل هم بعد از حمد، باید یک سورة کامل خواند؟ یا قسمتی از یک سوره یا اصلاً حمد تنها کفایت می‌کند؟
حمد تنها کفایت ميکند، ولی اگر سوره می‌خواند، باید تمام بخواند.
سؤال 288. آيا قرائت سوره‌هاي طولاني مثل سورة بقره در نماز واجب، که گاهي يکي دو ساعت طول مي‌کشد، سبب خروج از نماز نيست؟
بهتر است نخوانند.
سؤال 289. وقتي انسان در نماز سوره‌هاي توحيد يا کافرون را ميخواند، آيا ميتواند در حين قرائت آن را رها کند و سورة ديگري را شروع نمايد؟ در مورد سوره‌هاي ديگر چطور؟
در توحيد و کافرون نمي‌تواند و در ساير سوره‌ها می‌تواند، ولي بهتر است اين کار را نکند.
سؤال 290. در نماز، خواندن سورة قريش بعد از سوره فيل، يا سورة انشراح بعد از ضحي، مستحب است يا واجب؟ و در مورد خواندن «بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحيم» بین دو سوره، چه باید کرد؟
بايد دو سوره را با هم بخواند، با بسم الله اوّل هر سوره، ولی سورة دیگري بخواند، بهتر است.
سؤال 291. اگر کسي نمي‌دانسته سوره‌هاي فيل و قريش و نيز ضحي و انشراح را بايد در نماز پشت سر هم خواند، و در بعضي از نمازهاي خود يکي از آنها را خوانده است، اکنون چه وظيفه‌اي دارد؟
نماز او صحیح است.
سؤال 292. کسي که بعد از حمد اشتباهاً يکي از سوره‌هاي سجده دار را قرائت کند، و پس از قرائت آية سجده متوجّه شود، چه وظيفه‌اي دارد؟ آيا نماز او صحيح است و ميتواند به آن سوره اکتفا کند؟
می‌تواند و بعد از نماز سجده را به جا آورد.
سؤال 293. اگر در حين حمد و سوره کلمه‌اي غلط خوانده شود، آيا فقط تکرار همان کلمه لازم است يا بايد آيه را از اوّل خواند؟
آیه را از اوّل بخوانید.
سؤال 294. اهل سنّت در نماز بعد از حمد «آمين» و شيعيان «الحمد لله» مي‌گويند، چرا «آمين» سنّي‌ها مبطل نماز است، ولي «الحمد لله» شيعيان مستحب؟
گفتن «الحمد لله» یک دستور از امام صادق(ع) است که مستحبّ است به آن عمل شود و فرمايش امام معصوم(ع)، چرا ندارد و الاّ باید برای هر دستوری، چرايی بگویند. در ضمن آمين چون به قصد جزئيّت نماز گفته مي‌شود، مبطل نماز است، ولي «الحمد لله» صرفاً به عنوان يک ذکر، نه جزئيّت، بيان مي‌گردد.
سؤال 295. آیا مخارج حروف در اذکار مستحبّ هم باید رعایت شود و اگر رعایت نشود، به صحّت نماز صدمه مي‌زند؟
باید حتّی در خواندن قرآن چه رسد در نماز، عرف پسند باشد و اندکی مخارج حروف مراعات شود.
سؤال 296. زني وقتي در حال نماز است بعضي مواقع بدون اينکه خود بفهمد، برخي آيات حمد را جا مي‌اندازد، ولي در غير نماز معمولاً کامل ميخواند. آيا لازم است هميشه در موقع نماز، کسي کنارش باشد و حمد او را تصحيح کند، يا همان که ميخواند، کفايت ميکند؟
لازم نیست.
سؤال 297. اگر انسان بفهمد شخصی نماز خود را غلط ميخواند، آیا لازم است به او تذکّر دهد؟
لازم نیست.
سؤال 298. در قرائت بسياري از مردم، «وصل به سکون» ديده مي‌شود؛ مثلاً آيات سورة حمد را با سکون حرف آخر آيه و بدون وقف مي‌خوانند؛ اين‌گونه قرائت کردن براي کسي که جاهل است، چگونه است؟ با علم و آگاهي به اين مسأله، آيا کسي ميتواند اين‌گونه حمد و سورة خود را قرائت کند؟
وقف به حرکت و وصل به سکون، نماز را باطل نمی‌کند، ولی اين کار را نکند، بهتر است.
سؤال 299. کسي که يک عمر قرائت نمازش را غلط خوانده است، مثلاً به جاي «صراط المستقيم»،«صراط المستقين» مي‌گفته است، نمازهای او چه حکمی دارد؟ آيا پس از متوجّه شدن اشتباهات خود بايد همة نمازهاي خود را قضا کند؟ و آيا تفاوتي بين جاهل قاصر و مقصّر در این خصوص وجود دارد؟
نمازهای او قضا ندارد، چه جاهل قاصر باشد چه مقصر.
سؤال 300. کسي که در صحّت اذکار و قرائت نماز زياد شک ميکند و تکرار ميکند، آيا نمازش باطل است؟
باید به شکّ خود اعتنا نکند.
سؤال 301. آيا بعد از حمد يا سورة نماز، مي‌توان «صدق الله العلي العظيم» گفت؟
نمی‌تواند.
سؤال 302. اگر در حين قرائت حمد يا سوره شک کند که آيه قبل را خوانده است يا خير، و يا اصلاً آية قبلي را درست قرائت کرده يا نه، چه وظيفه‌اي دارد؟
وظیفه‌ای ندارد و به شک خود اعتنا نکند.
سؤال 303. اگر شخصي پس از حمد سوره‌اي را شروع کند، ولي در حين قرائت متوجّه شود که بعضي از آيات آن را فراموش کرده است، چه وظيفه‌اي دارد؟
بر گردد و صحیح بخواند.
سؤال 304. در نماز واجب، براي توجّه بيشتر يا جبران عدم توجّه، آيا مي‌توان سورة حمد را دو مرتبه خواند و پس از آن سوره خواند؟
نمی‌تواند، حتّی در نمازهای مستحبّ هم نمی‌تواند.
رکوع
سؤال 305. اگر کسي در حين رکوع و گفتن ذکر رکوع، يکي از دست‌ها يا هر دو دست خود را از زانو بردارد، آيا نماز صحيح است؟ اگر عمداً يا جهلاً باشد، تفاوتي در حکم ميکند؟
نماز صحیح است، و لو عمداً باشد.
سؤال 306. اگر در حين رکوع کسي عمداً يا سهواً پاي خود را بلند کند و کمي تعادلش به هم بخورد، آيا نماز او صحيح است؟
نماز صحیح است.
سؤال 307. آیا رکوع و سجود نماز مستحب و نوافل را مي‌توان بدون خم شدن یا به سجده رفتن یا حتّی درحال راه رفتن و... به جا آورد؟ اگر مي‌شود، چگونه است؟
اگر در حال راه رفتن یا خوابیدن است، لازم نیست، ولی اگر ایستاده یا نشسته است، لازم است.
سؤال 308. در بسیاری از اوقات دیده شده که افرادی مقداری از اول یا آخر ذکر رکوع و سجود را در حال حرکت مي‌گویند، نماز این افراد، چه حکمی دارد؟
نماز باطل است.
سؤال 309. اگر در رکوع و سجود پس از خواندن ذکر واجب، ذکر مستحب ولی غلط خوانده شود، به صحت آن رکوع و سجود یا نماز لطمه‌ای وارد ميکند؟
نمي‌زند.
سؤال 310. آیا مي‌توان اذکار رکوع و سجود را به فارسی خواند؟
جایز نیست.
سؤال 311. گفتن ذکر رکوع يا سجود در نماز، بدون رعايت قواعد تجويدي، چه حکمی دارد؟
نماز صحیح است، ولی خلاف مراعات ادب در نماز است.
سؤال 312. آيا بعد از ذکر رکوع يا سجده، مي‌توان به فارسي يا هر زبان ديگري ذکر گفت يا دعا خواند؟
جایز است، ولی عدم مراعات ادب در نماز است.
سؤال 313. اگر عمداً يا سهواً ذکر رکوع در سجده و ذکر سجده در رکوع گفته شود، آيا نماز صحيح است و کفايت ميکند؟
صحیح است.
سؤال 314. آيا در رکوع يا سجود، مي‌توان به جاي اذکار وارده، فقط يک مرتبه صلوات فرستاد؟ و آيا صلوات کفايت از ذکر رکوع و سجود ميکند؟
کفایت می‌کند، ولی خلاف احتیاط است.
سؤال 315. در سجده و رکوع، پس از ذکر واجب، گفتن چه اذکاري مستحب است و فضيلت دارد؟
همان اذکار را تکرار کند و صلوات هم بفرستد.
سؤال 316. در نماز جعفر طيّار، آيا تسبيحات، از ذکر رکوع و سجود کفايت ميکند؟
کفایت می‌کند.
سؤال 317. کسي که قبل از رفتن به سجده شک کند که رکوع را انجام داده است يا نه، چه وظيفه‌اي دارد؟
اگر از رکوع گذشته باشد، نماز صحیح است و برگشت لازم نیست.
سجود
سؤال 318. آیا هنگام سجده، گذاشتن کف دست بر زمین، انگشتان را هم شامل می‌شود؟
شامل نمی‌شود، ولی گذاشتن بهتر است.
سؤال 319. اگر موی سر، مانع از تماس پیشانی و مهر شود، چه باید کرد؟
اگر ميتواند مو را بکشد و الاّ نماز باطل است.
سؤال 320. اگر بعد از سر برداشتن از سجده، مهر و پیشانی آلوده به خون جوش یا زخم شود، نماز چه حکمی دارد؟
اگر به مقدار همان جوش باشد و خشک هم باشد، باز ميتواند بر آن سجده کند.
سؤال 321. اگر جوش یا زخم روی پیشانی باشد، می‌توان یک قسمت مثل کنار پیشانی را روی مهر گذاشت یا حتماً باید وسط پیشانی باشد؟
می‌توان با کنار پیشانی سجده کرد.
سؤال 322. روی بعضی از سجّاده‌ها و مهرهای نماز، عکس بارگاه ائمّه(ع) کشیده شده است، آیا نماز روی آنها جايز است؟
جایز است، ولی اگر نباشد بهتر است.
سؤال 323. اگر در سجده پیشانی دوبار به مهر بخورد، دو سجده حساب مي‌شود؟
اگر بدون اراده باشد، یک سجده محسوب مي‌شود.
سؤال 324. اگر در موقع سجده محل قرار گرفتن دست‌ها جايي باشد که پستي و بلندي کمي دارد، يا سوراخ‌هاي ريزي در کف وجود دارد که کف دست کامل روي زمين قرار نگيرد، آيا نماز صحيح است؟
صحیح است.
سؤال 325. اگر در سجدة نماز واجب پس از ذکر، اين عبارت زیارت عاشورا «اللَّهُمَّ ارْزُقْنِي شَفَاعَةَ الْحُسَيْنِ...» تا پايان خوانده شود، چه حکمی دارد؟
جایز است، بلکه خیلی خوب است.
سؤال 326. اگر در سجده علاوه بر هفت عضو واجب، اعضاء دیگر مانند آرنج دست با زمین برخورد داشته باشد، چه حکمی دارد؟
جایز است.
سؤال 327. اگر کسی در شرایط عادی روی فرش یا موکت سجده کند، نمازش صحیح است؟
نماز او باطل است.
سؤال 328. در نمازهای مستحبّی و نوافل هم لازم است حتماً سجده روی چیزهای جايز باشد؟
لازم است.
سؤال 329. سجده بر طرفي از مهر که روي آن نوشته يا عکس بارگاه امام حسين(ع) وجود دارد، چه حکمی دارد؟
جایز است.
سؤال 330. اگر تسبيح تربت را دور هم جمع کنند و روي آن سجده نمايند، آيا صحيح است؟
اشکال ندارد.
سؤال 331. در سجده، حدّاقل چه مقداري از پيشاني بايد روي محلّ سجده قرار بگيرد؟ آيا سجده بر يک تکّة سنگ خيلي کوچک هم صحيح است؟ به عبارت ديگر، اندازة مهر نماز، باید حدّاقل چقدر باشد؟
به مقدار گودی کف دست، تقريباً به اندازة يک دوريالي کفايت ميکند.
سؤال 332. مُهرهايي که در دستگاه رفع شک قرار دارد و به مُهر امين معروف است، موقع سجده کمي فرو مي‌رود تا ثابت شود، سجده بر اين‌گونه مهرها، با توجّه به اينکه ابتدا حرکت مي‌کنند، چه حکمی دارد؟
بعد از استقرار اشکال ندارد.
سؤال 333. کسی که از درد پا رنج مي‌برد و نمي‌تواند بین دو سجده کامل بنشیند آیا ميتواند سر از سجده بر دارد و با کمی تأمّل دو باره به سجده برگردد؟
اگر نشستن براي او مشکل است، می‌تواند.
سؤال 334. سجده بر روي کاغذهاي امروزي که معلوم نيست حتماً از چوب است يا مواد شيميايي و صنعتي، چه حکمی دارد؟
باید بداند از چوب است.
سؤال 335. سجده بر کاغذي که نوشته‌هاي زيادي روي آن وجود دارد، اعم از چاپ شده، مثل کتاب، يا با مداد و خودکار نوشته شده باشد، چه حکمی دارد؟
جایز است، ولی نباشد بهتر است.
سؤال 336. با توجّه به صحّت سجده بر کاغذ، نظر شريف حضرتعالي در مورد سجده بر «پول کاغذي» چيست؟
جایز است، ولی خلاف احتیاط است.
سؤال 337. آيا سجده بر «گچ خام» و «گچي که از ديوار جدا شده» جايز است؟
جایز است؛ ولی در مورد گچ خام، خلاف احتیاط است.
سؤال 338. سجده کردن بر «آسفالت» چه حکمي دارد؟
جایز نیست، مگر قیر آن رفع شده باشد.
سؤال 339. آيا سجده بر «کاشي»، «نمک‌زار»، «شيشه»، «فرش و گليم»، «حصيرهاي پلاستيکي»، «ناخن بزرگ شست دست» و «رو و پشت دست» جايز است؟
کليّة موارد جایز نیست.
سؤال 340. آيا سجده بر «برگ درختان ميوه‌دار»، «حصير چوبي و حصيرهايي که با گياهان بافته مي‌شود»، «میوة غیر خوردنی»، «قسمتي از ميوة خوردني که قابل خوردن نيست؛ مثل پوسته و هسته»، «روي چمن»، «کاغذ رنگي»، «کاغذ گلاسه»، «خشت»، صحيح و جايز است؟
کليّة موارد جایز است.
سؤال 341. سجده بر مهري که روي آن سياه شده و يک لايه از چرک روي آن قرار گرفته است، چه حکمی دارد؟
اگر جرم دار باشد، جایز نیست، ولی ادب نماز اقتضا می‌کند سیاه هم نباشد.
سؤال 342. سجده بر روي مهري که در وسط آن آينه قرار دارد، چه حکمی دارد؟
جایز است، ولی نباشد بهتر است.
سؤال 343. نماز خواندن با مهر يک مسجد يا حسينيه، در مسجد يا حسينيّة ديگر، چه حکمی دارد؟
جایز است.
سؤال 344. نماز مستحب در روضة نبيّ اکرم(ص) با سجده بر روي فرش افضل است يا خواندن نماز در جاهاي ديگر مسجد براي اينکه بتواند روي سنگ‌ها سجده کند؟
اگر بتواند روي سنگ‌ها سجده کند، بهتر است.
سؤال 345. کسي که سجده را روي صندلي انجام مي‌دهد يا مهر را بلند ميکند و به پيشاني مي‌گذارد، آيا لازم است اعضاي ديگر سجده را نيز روي زمين قرار دهد؟
لازم نیست، ولی اگر روی صندلی و میز می‌خواند، دست‌ها را هم روی صندلی بگذارد.
سؤال 346. اگر کسي سهواً در نماز چهار رکعتي، در هر چهار رکعت يکي از سجده‌ها را به جا نياورده باشد، تکليف نماز او چيست؟
باید بعد از نماز برای هر سجده‌ای که نکرده است، قضاي سجده و سجدة سهو به جا آورد.
سؤال 347. کسي که به صورت نشسته نماز ميخواند و روي صندلي سجده ميکند، آيا ميتواند با کفش نماز بخواند؟
می‌تواند.
سؤال 348. اگر شخصي بعد از نماز متوجّه شود که در يکي از رکعات سه سجده به جا آورده است، آيا نماز او صحيح است؟
نماز صحیح است.
سؤال 349. نمازگزاري که بيني خود را روي مهر قرار مي‌دهد، اگر در حين سجده و قرار گرفتن بيني روي مهر آن مهر را نيز ببوسد، آيا نماز او صحيح است؟
نماز صحیح است، ولی خلاف احتیاط است.
سؤال 350. اگر کسي در حالت سجده و از بين پاها به پشت سر خود نگاه کند، نماز او باطل است؟
نماز باطل نيست.
سؤال 351. خانمي پس از سر برداشتن از سجده متوجه مي‌شود که حجابش بين پيشاني و مهر حائل بوده است، چه وظيفه‌اي دارد؟
نماز صحیح است.
سؤال 352. سجدة شکر چه سجده‌ای است؟ و آیا شرایطی که در سجدة نماز باید رعایت شود، در سجدة شکر هم معتبر است و باید رعایت شود؟
سجدة شکر سجده‌ای است که در مواردي نظير بعد از نماز، یا در وقت رسيدن نعمت، يا دفع بلا و ... به جا مي‌آورند و هیچ شرطی از شرایط سجده را ندارد.
سؤال 353. برخي در بارگاه ائمّه(ع)، اقدام به عتبه بوسي مي‌کنند و پس از بوسيدن آن، پيشاني خود را نيز روي زمين مي‌گذارند، آيا اين کار اشکالي دارد؟
اشکال ندارد، ولی چون بهانه دست دشمن داده می‌شود، نباشد بهتر است.
سجدة واجب قرآن
سؤال 354. نماز گزاری که بی اختیار در بین نماز، آية سجده را می‌شنود، چه وظیفه‌اي بر عهده‌اش می‌آید؟
بعد از نماز سجده کند. حتّی اگر عمداً بخواند، کار حرام کرده است، ولی نماز او صحیح است و بعد از نماز سجده کند.
سؤال 355. کسي که يکي از سوره‌هاي سجده دار را از روي قرآن تلاوت ميکند، وقتي آية سجده را ميخواند، براي احترام، قرآن را به آرامي مي‌بندد و کنار خود قرار مي‌دهد و سپس به سجده مي‌رود. آيا اين کار مانع سجدة فوري به حساب مي‌آيد؟
این‌گونه چیزها مانع فوریّت نیست.
سؤال 356. آيا شنيدن قسمتي از آية سجده‌دار، موجب وجوب سجده مي‌گردد، يا بايد آيه کامل شنيده شود؟
باید کامل شنيده شود.
سؤال 357. آيا نوشتن آية سجده‌دار بدون قرائت آن، موجب وجوب سجده مي‌شود؟
لازم نیست.
سؤال 358. صرف به‌گوش رسيدن آية سجده، آيا بايد سجده کرد، يا حتماً بايد به آن توجّه شود؟
صرف شنیدن، سجده واجب می‌شود.
سؤال 359. در سجدة واجب قرآن، هر ذکری را مي‌توان گفت، یا باید ذکر خاصّی گفته شود؟
ذکر لازم نیست، ولی ذکری بگوید، خوب است.
تشهّد
سؤال 360. آیا در تشهد ، جايز است بگویم: «أشهد أن لا إله الّا الله و أشهد أنّ محمّدًا صلّی الله عليه و آله عبده و رسوله»؟
جایز نیست.
سؤال 361. آیا خواندن شهادت ثالثه «اشهد انّ عليّاً ولیُّ الله» در تشهّد، جايز است؟
جایز نیست.
سؤال 362. در برخي از روايات، بعضي از جملات در تشهّد اضافه بر تشهّدي که در حال حاضر مشهور است، بيان شده است: مثلاً پس از شهادت اوّل بيفزايد: «الهاً واحداً احداً...» يا پس از شهادت دوّم بگويد: «ارسله بالهدي و دين الحق...» و...، آيا بيان اين جملات از باب استحباب و ذکر، در تشهّد اشکالي دارد؟
اگر مردم از آن سوء استفاده نکنند، خوب است.
سؤال 363. کسي که در نمازهاي چهار رکعتي خود تشهّد را به جا نياورده باشد و جاهل قاصر باشد، نسبت به نمازهاي گذشته چه وظيفه‌اي دارد؟
نمازهای او قضا ندارد.
سؤال 364. اگر شخصي پس از سجدة آخر نماز، بدون خواندن تشهّد، سلام بدهد و پس از سلام آخر يادش بيايد، آيا پس از خواندن دوبارة تشهد بايد سلام را هم بدهد، يا لازم نيست؟
اگر از حالت نماز بیرون رفته باشد، فقط تشهّد را با دو سجدة سهو بخواند و اگر هنوز در حالت نماز است، بايد تشهّد و سلام را بخواند و دو سجدة سهو برای سلام بی جا به جا آورد.
سلام
سؤال 365. اگر در سلام نماز، پس از پیامبر(ص) به امیرالمؤمنین یا ساير حضرات معصومین(ع) هم سلام داده شود، اشکالی دارد؟
چون خود درآوری است، جایز نیست.
سؤال 366. حضرت عالی بین سلام اوّل، دوّم و سوّم نماز، کدام را واجب و کدام را خاتمه دهندة نماز مي‌دانید؟
«السّلام عليکم و رحمة الله و برکاته» واجب و «السّلام عليک ايها النبیّ و رحمة الله و برکاته» و «السّلام علينا و علی عباد الله الصالحين» مستحب است و آن که نماز گزار را از نماز خارج ميکند، «السّلام عليکم و رحمة الله و برکاته» است.
سؤال 367. اگر سلام‌هاي نماز، عمداً يا سهواً جا به جا گفته شود، چه حکمي دارد؟
عمداً جایز نیست، ولی سهواً نماز صحیح است.
سؤال 368. شک در سلام و تکرار دوبارة آن، آيا اشکالي دارد؟
اشکال ندارد.
سؤال 369. اگر در نماز جماعت زودتر از امام، سلام دهیم، در صحّت نماز خللی وارد ميکند و این کار چه حکمی دارد؟
اشکال ندارد، ولی خوب نیست.
تسبیحات اربعه
سؤال 370. اگر به فتوای حضرتعالی یک بار گفتن تسبیحات اربعه کافی است، دو بار گفتن و یا بیشتر گفتن آن چه حکمی دارد؟
به اندازة سه مرتبه نه بیشتر، مستحب است.
سؤال 371. آیا تعداد گفتن تسبیحات اربعه، باید حتماً فرد باشد؟ یا مي‌توان تعداد زوج، مثلاً 2 یا 4 بار هم گفت؟
دو یا سه مرتبه باشد، کفایت ميکند، ولی چهار مرتبه به بالا جایز نیست.
سؤال 372. در صورت شک در تعداد تسبیحات اربعه، چه کاری باید انجام داد؟
تکرار کند تا یقین کند.
سؤال 373. در تسبيحات اربعه، پس از سه مرتبه، آيا با قصد مطلق ذکر، مي‌توان باز هم تسبيحات را گفت يا خير؟
ميتواند.
سؤال 374. اگر شخصي در رکعت سوّم يا چهارم نماز، به جاي تسبيحات اشتباهاً سورة حمد را بخواند و قبل از رکوع يادش بيايد، آيا ميتواند تسبيحات را نيز بگويد؟
بايد تسبيحات را بخواند.
قنوت
سؤال 375. آیا هنگام قنوت واجب است دست‌ها را پهلوی هم و مقابل صورت بگیریم؟ اگر کسی دستش را بالا نیاورد یا دست‌ها را با فاصله بگیرد، حکم قنوت و نمازش چه می‌شود؟
اشکال ندارد، گرچه بهتر است دو دست را پهلوی یکدیگر و در مقابل صورت بگیرد.
سؤال 376. با توجه به اینکه قنوت مستحب است، آیا غلط خواندن بخشی یا همۀ اذکار آن، به صحّت نماز صدمه می‌زند؟
نمي‌زند.
سؤال 377. بعضی افراد در قنوت نگین انگشتر خود را به طرف صورت بر مي‌گردانند؟ آیا این عمل مستحب است یا اصلاً جايز است یا خیر؟
اشکال ندارد.
سؤال 378. بلند و آهسته خواندن قنوت هر نماز باید تابع جهر و اخفات قرائت همان نماز باشد؟ یا به طور کلّی بلند و آهسته خواندن قنوت در همة نمازها تفاوت ندارد؟
تفاوت ندارد.
سؤال 379. آیا می‌شود در قنوت نماز واجب، مستحب و نوافل، به فارسی یا هر زبان دیگری غیر عربی، دعا کرد؟
جایز است، ولی خوب نیست.
سؤال 380. آیا در قنوت نماز، مي‌توان واجبات دنیوی خود را مطرح کرد، یا حاجات باید صرفاً معنوی باشد؟
هر حاجت مشروعي از خداوند بخواهد، خوب است.
سؤال 381. خواندن دعاي «الهي عظم البلاء» در قنوت نماز، چه حکمی دارد؟
اشکال ندارد.
سؤال 382. به نظر مبارک حضرتعالی، بهترین ذکر یا دعایی که مي‌شود در قنوت خواند، چیست؟
غير از آنچه در رساله آمده است، کلمات دعاي فرج و بعد از آن «رَبَّنا آتِنا فِي الدُّنْيا حَسَنَةً وَ فِي الْآخِرَةِ حَسَنَةً وَ قِنا عَذابَ النَّارِ».
سؤال 383. اگر کسی اشتباهاً در یکی از رکعات غیر از رکعت دوّم، قنوت به جا آورد، اشکال دارد؟
اشکال ندارد.
سؤال 384. شخص بی‌‌سوادی قنوت نماز خود را غلط می‌خواند:
اوّلاً: نماز او چه حکمی دارد؟
باطل نیست.
ثانیاً: آیا وظیفه داریم به او تذکّر دهیم یا خیر؟
لازم نیست.
سؤال 385. اگر در رکعت دوّم نماز جماعت اقتدا کنیم، هنگامی که امام و مأمومین قنوت مي‌خوانند با توجّه به اینکه ما در رکعت اوّل هستیم، چه وظیفه‌ای داریم؟ حال اگر قنوت خواندیم در رکعت بعدی که رکعت دوّم ما و رکعت سوّم نماز جماعت است، در خصوص قنوت چه وظيفه‌اي داريم؟
در همه صورت قنوت بخوانید، جایز، بلکه مستحب است.
سؤال 386. در نماز شب و هنگام تنگی وقت، خواندن قنوت کامل نماز وتر افضل است، یا تکمیل رکعات نماز؟
تکمیل رکعات.
سؤال 387. چهل مؤمنی که در قنوت نماز وتر دعا مي‌کنیم، باید چه ویژگی‌هايي داشته باشند و با چه ملاک و معیاری آن چهل نفر را انتخاب کنیم؟
باید شیعه باشند.
جهر و اخفات
سؤال 388. آیا در نمازهای مستحبّ و نوافل، بلند يا آهسته خواندن قسمت‌های مختلف نماز فرقی ميکند؟
تفاوت ندارد.
سؤال 389. بلند خواندن حمد و سورة نماز ظهر و عصر روز جمعه، برای مردها، جايز است، یا واجب یا مستحب؟
در نماز ظهر مستحب است.
سؤال 390. آیا زنان باید همة قسمت‌های نماز خود را آهسته بخوانند، یا استثناء هم دارد و مي‌توانند بلند بخوانند؟
آن جا که مردها باید آهسته بخوانند، آنها هم باید آهسته بخوانند و در غیر آن جا مخیّرند، ولی اگر نامحرم هست، باید آهسته بخوانند.
سؤال 391. بلند خواندن حمد و سوره، در نمازهايی غیر از نماز ظهر و عصر، برای مردان تا چه حدّی جايز است؟ به عبارت دیگر، مردان تا چه میزان مي‌توانند صدای خود را بلند کنند؟
باید متعارف باشد و به عبارت دیگر داد کشیدن نباشد.
سؤال 392. بلند خواندن «بسم الله الرحمن الرحیم» در نمازهای یومیّه، برای زنان چه حکمی دارد؟
اگر نامحرم نیست، نظیر مردان بخوانند.
سؤال 393. اگر مرد نماز صبح و مغرب و عشاء خود را آهسته بخواند، نمازش چه حکمی دارد؟
اگر عمداً باشد، نماز او باطل است؛ ولی اگر سهواً یا اضطراراً و یا جهلاً باشد، اشکال ندارد.
سؤال 394. در قضای نمازها، باید جهر و اخفات مطابق همان نماز رعایت شود یا مطابق زمانی که قضا را مي‌خوانیم؟ مثلاَ اگر قضای نماز صبح را ظهر به جا مي‌آوریم، باید آهسته بخوانیم یا بلند؟
باید مطابق همان نماز باشد.
سؤال 395. اگر مرد برای میّت زن، یا زن برای میّت مرد اجیر شود که نماز بخواند، باید در مورد جهر و اخفات، به وظیفة میّت عمل کند یا به وظیفة خودش؟ مثلاً اگر زن اجیر مرد است، باید نماز صبح را آهسته بخواند یا بلند؟
باید طبق وظیفة خود عمل کند.
سؤال 396. جهر و اخفات در نمازهاي يوميّه، مختصِّ حمد و سوره است، يا شامل همة اجزاي نماز مثل رکوع و سجود و... نيز مي‌شود؟
مختص به حمد و سوره است.
سؤال 397. در نمازهايي به جز نمازهاي يوميّه، مثل نماز عيدين و نماز آيات و... تکليف نمازگزار براي جهر يا اخفات حمد و سوره چيست؟
مخیّر است.
سؤال 398. برخي از اشخاص در حين قرائت حمد و سوره، طوري صداي خود را آهسته يا بلند مي‌کنند که قسمتي از آيه به صورت جهر ادا مي‌شود و قسمتي در اخفات، اين‌گونه قرائت در نمازهاي جهريّه و اخفاتيه چه حکمي دارد؟
جایز نیست.
سؤال 399. شخصي اگر قرائت نمازش را آهسته بخواند، در صحّت آن شک ميکند، آيا ميتواند همة نمازهاي خود را بلند بخواند؟
اگر چاره‌ای نباشد، جایز است و هم چنین عکس آن.
سؤال 400. کسي که به رکعت سوّم يا چهارم نماز جماعت مي‌رسد، در نمازهاي جهريّه، بايد حمد و سوره را بلند بخواند يا آهسته؟
باید آهسته بخواند.
سؤال 401. آيا کسي ميتواند به خاطر ترس از ريا يا خجالت و حيا، حمد و سورة نمازهاي صبح، مغرب و عشاء را آهسته بخواند؟
نمی‌تواند.
سؤال 402. همین مقدار که نمازگزار صدای خود را بشنود، قرائت او جهر محسوب مي‌شود، یا باید بلندتر بخواند؟
کفایت می‌کند.
تعقیبات نماز
سؤال 403. گفتن سه بار «الله اکبر» پس از اتمام نماز، واجب است یا مستحب؟ نگفتن آن چه حکمی دارد؟
مستحب است و ترک آن اشکال ندارد.
سؤال 404. مصافحه‌اي که شيعيان پس از نماز انجام مي‌دهند، با توجّه به اينکه دليل شرعي و روايتي براي آن وجود ندارد، چه حکمی دارد؟
اشکال ندارد، ولی نباشد بهتر است.
سؤال 405. در مواردی که نمازگزار بعد از نماز،کار مهمّی دارد یا ميتواند گره از کار کسی باز کند، یا درس دارد و باید مطالعه کند و مواردی از این قبیل، پرداختن به تعقیبات نماز افضل است یا آن کارها؟
تسبيحات حضرت زهرا(س)، ولو در راه، ترک نشود، زيرا علاوه بر ثواب عظیم، باعث قبولی نماز و موجب عاقبت به خیری است.
سؤال 406. در برخي مساجد پس از نماز تکبيراتي به همراه برخي شعارهاي انقلابي داده مي‌شود و پس از آن تسبيحات مي‌گويند؛ اوّلاً آيا اين کار صحيح است؟ ثانياً گفتن تسبيحات بهتر است يا گفتن تکبيرات و شعارها؟
اين تکبيرات شعار نظام است و کار خوبی است و بعد از تسبیحات یا قبل از آن تفاوتی ندارد، و با مردم هم صدا شدن بهتر است.
سؤال 407. گاهی موقع گفتن تسبیحات حضرت زهرا(س) در تعقیب نماز، در تعداد آن شک می‌کنیم؛ در این صورت، آیا تسبیحات را از سر بگیریم یا خیر؟
لازم نیست از سر بگیريد؛ بنا را بر اقل یا اکثر بگذاريد، کفایت می‌کند و بنا را بر اقل گذاشتن، بهتر است.
سؤال 408. آيا نافلة عشاء را مستحبّ است به صورت يک رکعت ايستاده بخوانيم، يا بايد حتماً به صورت دو رکعت نشسته خوانده شود؟
باید به صورت دو رکعت نشسته باشد و فضیلت زيادي دارد.
سؤال 409. سلام دادن به ائمّة معصومين(ع) بعد از نماز، آيا استحباب دارد و از تعقيبات به حساب مي‌آيد؟
استحباب و ثواب زيادي دارد.
مبطلات نماز
سؤال 410. معيار بر هم خوردن صورت نماز چيست؟
یک امر عرفی است، مثلاً به اندازة یک رکعت در نماز ساکت بماند.
سؤال 411. اگر کسي بعد از قرائت سورة حمد، به قصد دعا نه به قصد جزئيّت، آمين بگويد، نماز او چه حکمی دارد؟
جایز نیست.
سؤال 412. در نمازهايي که بايد حمد و سوره آهسته خوانده شود، اگر براي متوجّه کردن شخصي به مطلبي که تذکّر آن لازم است، مثل اينکه فرزند در حال انجام کار خطرناکي است، يا کسي در مي‌زند، آيا مي‌توان کلمه يا کلماتي را بلندتر گفت؟ يا با دست و ابرو اشاره کرد؟ آيا اين کار مبطل نمازاست؟
بلند گفتن حمد و سوره جایز نیست، مگر ذکری نظیر «الله اکبر» را بلند بگوید. و اشاره با دست و ابرو نيز جایز است.
سؤال 413. اگر کسي هنگام نماز مطلب خنده‌داري را به ياد بياورد و بخندد يا لبخند بزند، آيا نمازش باطل مي‌شود؟
باطل نمی‌شود، مگر خنده‌ای باشد که او را از صورت نماز بیرون کند.
سؤال 414. اگر در حالت بستن چشم‌ها در نماز، انسان بهتر بتواند حواسّ خود را جمع کند، بستن چشم‌ها چه حکمی دارد؟
جایز است.
سؤال 415. اگر شخص نمازگزار در حين نماز، بدون اينکه صورت خود را برگرداند، با چشمانش طرف ديگري غير از قبله را نگاه کند، آيا نماز او اشکالي دارد؟
نماز باطل نمي‌شود.
سؤال 416. اگر بدون انحراف بدن از قبله، کسي صورت خود را عمداً يا سهواً از قبله بگرداند، نماز او چه حکمي دارد؟
اگر به طرف راست یا چپ برسد، نماز باطل است.
سؤال 417. آيا در حال نماز، جواب دادن به سلام کودک مميّز، واجب است؟
واجب است.
سؤال 418. اگر انسان در مسجد مشغول نماز باشد و عدّه‌اي نيز در حال نماز يا ذکر باشند و کسي وارد شود و سلام کند:
الف) آيا بر همه جواب سلام واجب است يا فقط بر کساني که مشغول نماز نيستند؟
کسانی که نماز مي‌خوانند، لازم نيست جواب بدهند.
ب) اگر نمازگزار شک کند که آيا کسي جواب سلام را داده يا خير، وظيفة او چيست؟
وظیفه‌ای ندارد.
سؤال 419. اگر تحيّت و سلام به نمازگزار با صيغة سلام نباشد، مثلاً طرف مقابل به عنوان سلام دست خود را براي نمازگزار بلند کند، آيا جواب دادن واجب است؟
واجب نیست، بلکه جایز هم نیست.
سؤال 420. آيا جواب سلامي که به زبان غير عربي باشد، مثلاً به زبان انگليسي، در نماز واجب است؟
واجب نیست.
سؤال 421. اگر کسي به نمازگزار سلام کند، ولي نمازگزار متوجّه سلام او نشود و پس از چند لحظه متوجّه شود، آيا لازم است جواب بگويد؟
واجب است.
سؤال 422. آيا ادامة قهر بين دو نفر بيش از سه روز، مبطل نماز و روزه است؟
مبطل نیست.
سؤال 423. اگر شخصي مسأله‌اي را از روي رساله مطالعه کند، ولي آن را اشتباه متوجّه شود و مدّتي به آن عمل کرده باشد و پس از آن پي به اشتباه خود ببرد، نسبت به نمازهاي گذشته چه وظيفه‌اي دارد؟
قضا لازم نیست.
سؤال 424. آيا بلندبودن موي زير بغل يا موي زيرشکم، موجب بطلان نماز مي‌شود؟
موجب بطلان نیست.
سؤال 425. اگر در حين نماز احتياط، حدث اصغر از کسي سر بزند، آيا همان نماز احتياط بايد اعاده شود يا اصل نماز؟
اصل نماز.
سؤال 426. اگر نمازگزار در حين نماز شک کند که کاري که نماز يا وضو را باطل ميکند رخ داده يا خير، چه وظيفه‌اي دارد؟
نماز او صحیح است.
سؤال 427. اگر نمازگزار در سجدة آخر نماز صبح، يک لحظه از خود غافل شود و ساکت بماند و نداند آيا خوابش برده است يا خير، چه وظيفه‌اي دارد؟
اشکال ندارد.
سؤال 428. اگر نمازگزار پس از تکبيرة الاحرام شروع به قرائت نمايد و پس از آن به خود آيد که در تشهّد رکعت آخر نماز است، آيا نماز او صحيح است؟
صحیح است.
سؤال 429. اگر نمازگزار پس از تکبيرة الاحرام متوجّه شود آدامس خود را از دهانش خارج نکرده است و در حين نماز نيز نمي‌تواند آن را بيندازد، آيا ميتواند آن را کنار دهان خود نگه دارد و نماز خود را بخواند؟
می‌تواند.
سؤال 430. اگر در سلام آخر نماز (السَّلَامُ عَلَيْكُمْ وَ رَحْمَةُ اللَّهِ وَ بَرَكَاتُه)، يکي از مبطلات براي نمازگزار به وجود بيايد، نماز او چه حکمي دارد؟
نماز باطل است.
سؤال 431. اگر نمازگزار از خروج باد معده جلوگيري کند تا نمازش تمام شود، آيا نماز او صحيح است؟
نماز صحیح است.
سؤال 432. نمازگزاري که قبل از نماز شيريني يا پولکي خورده و مقداري از آن بين دندان‌هايش مانده است و در حين نماز کم کم فرو رود، آيا نماز او صحيح است؟
صحیح است.
سؤال 433. آيا شمردن تسبيحات اربعه به وسيلة انگشتان در نماز، اشکالي دارد؟
اشکال ندارد.
سؤال 434. کشتن مگس، زنبور و... در حين نماز، آيا نماز را باطل ميکند؟
نماز را باطل نمي‌کند.
سؤال 435. آيا تکلّم سهوي در نماز، به چيزهايي که ذکر خدا محسوب مي‌شود، مثلاً پس از عطسه، «الحمد لله ربّ العالمين» بگويد يا صلوت بفرستد، اشکالي دارد؟
اشکال ندارد.
سؤال 436. اگر کسي سهواً در نماز، نام يکي از معصومين را بياورد، مثلاً موقع بلند شدن طبق عادت و سهواً «يا علي» بگويد، نماز او چه حکمي دارد؟
اشکال ندارد.
سؤال 437. نگه داشتن بچّه در بغل، حين نماز، آيا به نماز لطمه‌اي وارد ميکند؟ اگر آن بچّه محمول نجاست باشد، فرقی ميکند؟
اشکال ندارد.
سؤال 438. پا به پا شدن و نيز خاراندن قسمتي از بدن يا حرکت دادن انگشتان در نماز، آيا مبطل نماز است؟
اشکال ندارد.
سؤال 439. اشاره کردن به فرزند يا نوازش او در حين نماز، آيا اشکالي به نماز وارد ميکند؟
اشکال ندارد.
سؤال 440. در صورت برخورد شخصي با نمازگزار، بدن يا صورت او ناخواسته از قبله منحرف مي‌شود، آيا نماز او صحيح است؟
صحیح است.
شکستن نماز
سؤال 441. اگر در حين نماز واجب، تلفن همراه زنگ بزند، يا کسي درب خانه را بزند، و براي جواب دادن کسي داخل خانه نيست، آيا مي‌توان نماز را شکست؟
اگر جواب ندادن، ضرر مالي يا بدني يا آبرويي داشته باشد، مانعي ندارد.
سؤال 442. در برخي موارد در حين نماز، تلفن همراه افراد زنگ مي‌زند و شخص آن را از جيب خود خارج کرده و شمارة آن را مي‌بيند و قطع ميکند؛ آيا نماز اشکالي پيدا نمي‌کند؟
مبطل نماز نيست.
سؤال 443. اگر شخصي در حين نماز و در وسعت وقت، متوجّه شود که مسجد نجس شده است، ولي بداند ديگران براي تطهير آن اقدام خواهند کرد، آيا باز هم وظيفه دارد نماز خود را بشکند؟
وظیفه ندارد.
سؤال 444. اگر نمازگزار در محيطي که نماز ميخواند، صداي موسيقي مطرب و حرام بلند شود، آيا ميتواند نماز خود را بشکند و در جاي ديگري نماز بخواند؟
می‌تواند، بلکه واجب است.
سؤال 445. اگر پدر يا مادر در حين نماز، انسان را صدا بزنند و کاري داشته باشند، آيا شخص ميتواند نماز را بشکند و جواب آنها را بدهد و نماز را دو مرتبه بخواند؟
می‌تواند.
شکیـّات
سؤال 446. آيا احكام شك، فقط مربوط به نمازهاى يوميّه است، يا در نمازهاى ديگر هم جارى مىشود؟
در همة نمازهای واجب جاری است.
سؤال 447. اگر در یکی از قسمت‌های نماز شک کردیم و آن قسمت را دوباره تکرار نمودیم و بعد فهمیدیم که شک بی‌مورد بوده و به‌واسطة شک، عمل اضافی انجام داده‌ایم، مثلاً یک سجده اضافه به‌جا آورده باشیم یا سوره یا بعضی از اذکار را یک بار اضافه گفته باشیم، تکلیف نمازی که خوانده‌ایم، چيست؟
اگر رکن نباشد، اشکال ندارد.
سؤال 448. آيا احكام شكیّات، در نمازهای مستحبّی و نوافل هم اجراء می‌شود؟
اجرا نمي‌شود، بلکه شک در آنها اعتبار ندارد و نمازگزار بايد آنها را به نفع خود بنا بگذارد.
سؤال 449. اگر کسی در یاد گرفتن احکام شک کاهلی کرده باشد و در صورت شک، نماز خود را اعاده نماید، نمازش صحیح است؟
نماز او صحیح است، ولی براي یاد نگرفتن، گناه کرده است.
سؤال 450. كسى كه شكّ در ركعات نماز براى او پيش مىآيد، ولى بعد از سلام نماز، به طور كلّى فراموش مى‌كند كه چه شكّى براى او پيش آمده بود تا بر طبق آن به وظيفه‌اش عمل كند، چه وظیفه‌اي دارد؟
باید نماز را دوباره بخواند.
سؤال 451. كسى كه در نماز دائماً شك مي‌كند، چه باید بکند؟
باید به شکّ خود اعتنا نکند و نماز را بر نفع خود تمام کند.
سؤال 452. ملاک تشخیص کثیرالشّک چیست؟ به عبارت دیگر به چه کسی کثیرالشّک مي‌گویند؟
یک امر عرفی است، ولی در رساله‌ها گفته شده سه شک پشت سر هم، انسان را کثیرالشّک می‌کند.
سؤال 453. نسبت به شك در احراز بعضى از شرايطِ لازم براى نماز، يا شك در انجام بعضى از افعال نماز، چه طور بايد رفتار كنيم؟
اگر شک بعد از تجاوز از عمل باشد، اعتنا نکند و اگر تجاوز نکرده باشد، آن را به جا آورد.
سؤال 454. اگر کسی در یکی از اجزاي نماز کثیرالشّک باشد، مثلاً همیشه بین رکعات 3و4 شک ميکند، آیا باید طبق دستور کثیرالشّک در همة شکیّات نماز بی‌اعتنا باشد، یا اگر در جای دیگری مثلاً در سجده شک کرد، بايد به آن اعتنا کند؟
در آن جزئي که هميشه شک ميکند، نبايد به شکّ خود اعتنا کند و در همان خصوص، کثیرالشّک است.
سؤال 455. اگر کسی به سبب بیماری ركوع و سجود خود را با اشاره انجام مىدهد، اگر شك كند در حال ركوع است يا سجده، چه وظیفه‌ای دارد؟
نماز او باطل است.
سؤال 456. اگر کسی در تعداد سجده‌های نماز شک کند، چه وظیفه‌اي دارد؟
اگر در عمل بعدی واقع شده است، اعتنا نکند و الاّ سجده به جا آورد.
سؤال 457. اگر کسی در نماز شک کند و بنا بر وظیفه عمل نماید و بعد از اتمام، از راهی متوجّه شود که شکّ او اشتباه بوده است، مثلاً بین رکعات 3و4 شک کند و بنا را بر 4 بگذارد و نماز احتیاط بخواند و بعد مطمئن شود که 3 رکعت خوانده بوده، در این صورت باید نماز خود را اعاده کند یا وظیفة دیگری دارد؟
لازم نیست اعاده کند و اگر اعاده کند، خوب است.
سؤال 458. مأموم در نماز جماعت، در رکعت اوّل و قبل از رکوع شك مى‌كند كه تكبيرة‌‌‌الاحرام را صحيح گفته است يا خير، چه بايد بکند؟
بايد به شکّ خود اعتنا نکند.
سؤال 459. اگر كثيرالشّك، بعد از بى‌اعتنايى به شكّ خود و تمام كردن نماز، شكّش برطرف شد و علم پيدا كرد كه نمازش را ناقص خوانده است، آيا بايد به همان نماز خوانده شده اكتفا كند يا نمازش را دوباره بخواند؟
اگر از ارکان نباشد، نماز صحیح است.
سؤال 460. اگر شخصى بعد از چند سال متوجّه بطلان عبادت‌هايش شود و يا در صحّت آن شك كند، وظيفه‌اش چيست؟
تا یقین به بطلان پیدا نکند، اعتنا نکند.
سؤال 461. نمازگزارى كه بعد از به جا آوردن دو سجده، بين «دو و چهار» يا بين «سه و چهار» و يا بين «دو و سه و چهار» رکعت شك مى‌كند و بعد از شكّ خود، گمان پيدا مى‌كند كه چهار ركعت نخوانده است، چه بايد بكند؟
به گمان خود عمل کند.
سؤال 462. كسى كه نمازهايش را غلط خوانده و سپس متوجّه شده است، در صورتى كه مجتهدى كه قبلاً از او تقليد مي‌كرده است قضا را لازم مي‌دانسته، آيا اجازه مي‌فرماييد تا از شما تقليد کند تا احتياج به قضا كردن نداشته باشد؟
جایز است.
سؤال 463. كسى كه در ركعات نماز شك مى‌كند و بعد از مقدارى تأمّل، شكّ او تبديل به گمان مىشود و بعد از آن، تبديل به شكّ ديگرى مىگردد، كدام يك از شكّ اوّل و گمان بعد از آن و شكّ دوّم را بايد ملاك عمل خود قرار دهد؟ (مثلاً شك بين سه و چهار مى‌كند و بعد گمان به چهار ركعت پيدا مى‌كند و بعد گمانش تبديل به شك بين دو و چهار مىشود)؟
اگر وسواسی نباشد، شکّ دوّم مناط است.
سؤال 464. اگر برای نماز اوّل در نماز جماعت، سجدة سهو یا نماز احتیاط واجب شود و به محض تمام شدن نماز، امام جماعت نماز دوّم خود را شروع کند، افضل رسیدن به جماعت است یا خواندن نماز احتیاط و سجده سهو؟
باید نماز احتیاط و هم چنین سجده سهو را بخواند.
سؤال 465. در هنگام نماز جماعت معمولاً تقرب و حال بيشتري احساس مي‌كنم و اين امر بعضاً باعث طولاني شدن اذكار من در نماز مي‌شود و ليكن از طرفي اين شك برايم ايجاد مي‌شود كه مبادا اين امر به ريا بيانجامد، تكليفم چيست؟
بهتر است با امام جماعت باشید.
سؤال 466. اگر شخصى سهوًا بعضى از اجزاي غير رکن نماز را به جاى بعضى ديگر انجام دهد، يا در هنگام نماز نگاهش به جايى بيفتد، يا سهوًا حرف بزند، آيا نماز او باطل است؟
نماز صحیح است.
سؤال 467. اگر كسي كثيرالشّك باشد و در نماز شك كند كه باد معده از شكم او خارج شده يا نه، چه وظیفه‌اي دارد؟
اعتنا نکند.
سؤال 468. اگر کسي شک دارد که کثيرالشّک است يا خير، نسبت به مواردي که شک ميکند، چه وظيفه‌اي دارد؟
باید عمل شک را به جا آورد.
سؤال 469. اگر فردى يك ركعت از نماز را فراموش كند و در ركعت آخر يادش بيايد، مثلاً فكر مىكرد، كه ركعت اوّل نمازش ركعت دوّم است، لذا ركعت سوّم و چهارم را هم به‌جا آورده، و در ركعت آخر متوجّه شده كه در ركعت سوّم قرار دارد، وظيفة او چيست؟
نمازش صحیح است، ولی اگر تشهّد را نخوانده، بعد از نماز بخواند و دو سجدة سهو هم به جا آورد.
سؤال 470. کسي که نمي‌داند کثيرالشّک است يا وسواسي، نسبت به شک‌هاي خود چه وظيفه‌اي دارد؟
تفاوتی میان کثیرالشّک و وسواسی نیست.
سؤال 471. منظور از شک کردن قبل يا بعد از سجدة دوّم، سجدة دوّم هر رکعت است يا سجدة دوّم رکعت دوّم نماز؟
مراد سجدة دوّم هر رکعت است.
سؤال 472. اگر امام در تعداد رکعات نماز شک کند و مأموم نيز نداند و ترديد کند، وظيفة امام و مأموم چيست؟
هر دو به وظیفه عمل بکنند، ولی نماز را بشکنند و دوباره بخوانند، بهتر است.
سؤال 473. شک در رکعات نماز دو و سه رکعتي که به جماعت خوانده مي‌شود، آيا مبطل نماز جماعت است؟
باید به امام مراجعه کنند و نماز صحیح است.
سؤال 474. اگر کسي در نماز جماعت بعد از سر برداشتن از رکوع، شک کند که رکوع امام را درک کرده است يا خير، چه وظيفه‌اي دارد؟
اعتنا نکند.
سؤال 475. من بسیاری از اوقات در نماز سه رکعتی، هنگام تشهّد شک می‌کنم که رکعت دوّم هستم یا رکعت سوّم، ولی در سایر نمازها شک نمی‌کنم. البته قابل ذکر است که بعضی از اوقات، آن نماز را به نیّت دو رکعتی تمام می‌کنم و نماز سه رکعتی را اعاده می‌کنم و وقتی به رکعت سومّ می‌رسم، احساس می‌کنم که نماز قبلی را نیز سه رکعت خوانده‌ام، وظیفه چیست؟
اعتنا نکنید.
سؤال 476. شک‌هاي مبطل براي کثيرالشّک نيز مبطل است يا مانند شک‌هاي صحيح نبايد به آن اعتنا کرد؟
نباید اعتنا کند.
سؤال 477. شخصي در رکعت سوّم پس از تسبيحات و قبل از رکوع، مي‌فهمد که يک سجده را فراموش کرده است، ولي نمي‌داند که سجدة فراموش شده از رکعت اوّل بوده يا رکعت دوّم، چه وظيفه‌اي دارد؟
نماز را بشکند و نماز دیگر بخواند.
سؤال 478. اگر يکي از شک‌هاي مبطل براي انسان ايجاد شود، ولي پس از چند لحظه انسان به طرفي يقين کند. آيا نماز او به خاطر شک باطل مي‌شود؟
باطل نمی‌شود.
سؤال 479. نمازگزار در جايي از نماز شک ميکند و در حالي که شک دارد، به اميد اينکه بتواند به يقين برسد، نماز خود را ادامه مي‌دهد:
الف) آيا در اين حالت نماز خواندن اشکالي دارد؟
اشکال ندارد، ولی توقّف کند بهتر است. البته اگر ادامه دهد، نمی‌تواند مثلاً به رکوع برود و شک را شکّ بعد از رکوع قرار دهد.
ب) اگر پس از زمان کوتاهي به يک طرف شک يقين کند، آيا ميتواند طبق يقين جديد عمل نمايد؟
باید عمل کند.
سؤال 480. شخصي هر موقع در نماز براي او شکّي ايجاد مي‌شود، نماز خود را رها ميکند و نماز را از سر مي‌گيرد. آيا قطع نماز و شروع مجدّد آن، کار صحيحي است؟ و آيا نماز دوّم مجزي است؟
بايد طبق رساله عمل کند، ولي نماز دوّم او صحیح است.
نماز احتياط
سؤال 481. آيا در رکعت دوّم نماز احتياط، خواندن سوره لازم است؟
نباید در رکعت اوّل و دوّم نماز احتياط، سوره بخواند.
سؤال 482. اگر نماز احتياط کسي باطل شود، آيا بايد فقط نماز احتياط خود را اعاده نمايد، يا بايد اصل نماز را دوباره بخواند؟
دو دفعه اصل نماز را اعاده کند.
سؤال 483. اگر شخص بعد از چند روز فهميد نماز احتياط يكى از نمازهايش را (چه عمداً و چه سهواً) نخوانده است، تكليف چيست؟
آن نماز را باید اعاده کند و اگر نمی‌داند کدام نماز است، باید پنج نماز شبانه روزي بخواند.
سؤال 484. چرا وقتى در نماز شك مىكنيم، بايد ركعت بيشتر را اختيار كنيم و سپس نماز احتياط بخوانيم؟ در صورت امكان، دليلش را بيان نماييد.
چون اگر بنا را بر اقل بگذاریم، ممکن است بیش از 4 رکعت خوانده شود؛ ولی عمده تعبّدی است که باید به آن عمل شود.
سؤال 485. شخصي در اثر جهل به مسأله، در نمازهاي احتياط خود، سوره را نيز مي‌خوانده است. نمازهايي که با نماز احتياط خوانده، چه حکمي دارد؟
صحیح است.
سؤال 486. شک در نماز احتياط، چه حکمي دارد؟
شک در رکعات نماز احتياط، آن را باطل می‌کند.
سؤال 487. نمازگزارى در ركعات نماز شك مى‌كند و بنا را بر ركعت بيشتر گذاشته، نماز را تمام مى‌كند؛ ولى بعد از سلام نماز، فراموش مى‌كند كه شكّ او بين سه ركعت و چهار ركعت بود، يا شك بين دو و چهار، در اين موقع، نماز احتياط را به چه صورتى بخواند تا نمازش صحيح شود؟
باید نماز اعاده کند.
سؤال 488. اگر شخصي پس از نماز ظهر، نماز احتياط را فراموش کند و مشغول نماز عصر شود و در حين نماز عصر متوجّه شود:
الف) تکليف نماز ظهر او چه مي‌شود و چه بايد بکند؟
نماز ظهر او باطل است.
ب) نسبت به نمازي که در آن قرار دارد(يعني نماز عصر) چه وظيفه‌اي دارد؟ آيا صحيح است يا بايد اعاده کند يا بايد در نيّت خود عدول نمايد؟
بايد عدول کند.
سؤال 489. شخصي قبل از نماز احتياط صورت خود را از قبله برمي‌گردانده و نمي‌دانسته نبايد صورت نماز به هم بخورد. نمازهاي گذشتة او چگونه است؟
صحیح است.
سهويّات و سجدة سهو
سؤال 490. آيا در سجدة سهو هم لازم است هفت عضو روي زمين قرار گيرد؟
باید هفت عضو بر زمین برسد.
سؤال 491. در دو سجدة سهو، آيا بايد يک ذکر گفت؟ يا در هر کدام مي‌توان ذکر جداگانه‌اي را خواند؟ مثلاً در يکي «بِسْمِ اللَّهِ وَ بِاللَّهِ اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ» را بخواند و در ديگري «بِسْمِ اللَّهِ وَ بِاللَّهِ السَّلَامُ عَلَيْكَ أَيُّهَا النَّبِيُّ وَ رَحْمَةُ اللَّهِ وَ بَرَكَاتُهُ»؟
اشکال ندارد.
سؤال 492. آيا مي‌توان ذکر سجدة سهو را تکرار نمود؟ يا هر چند ذکر وارد شده را در يک سجده خواند؟
اشکال ندارد.
سؤال 493. در تشهّد سجدة سهو، آيا بايد سه سلام داده شود يا سلام آخر هم کفايت ميکند؟
باید فقط سلام آخر را بگوید.
سؤال 494. اگر در حين نماز، مثلاً رکعت اوّل يا سوّم، اشتباهاً قنوت بخوانيم، آيا سجدة سهو لازم است؟
لازم نیست.
سؤال 495. اگر كلمهاى از ذكرهاى نماز يا آيات قرآنى يا دعاهاى قنوت، سهواً غلط خوانده شود، آيا سجدة سهو واجب مىشود؟
واجب نیست، ولی مستحب است.
سؤال 496. وقتي انسان اشتباهاً در حال تشهّد است و متوجّه مي‌شود، اگر در وسط جمله‌اي است که ناتمام گذاشتن آن جمله، معني کفرآميزي پيدا ميکند، مثلاً بين جملة «أَشْهَدُ أَنْ لَا إِلَهَ الاّ الله» متوجّه شود، يا خلاف ادب باشد، مثلاً «أَشْهَدُ أَنَّ مُحَمَّداً عَبْدُهُ وَ رَسُولُهُ» را بگويد و بخواهد صلوات بفرستد، آيا ميتواند جمله را تمام کند و سپس بلند شود؟
به عنوان ذکر، تمام ذکر را بگوید.
سؤال 497. اگر نمازگزار سهواً در جايي که محلِّ تشهّد نيست، تشهّد بخواند و در حين خواندن تشهّد متوجّه شود و ادامة تشهّد را قطع کند و بلند شود، آيا سجدة سهو لازم است؟
لازم نیست، ولی مستحب است.
سؤال 498. نمازگزاري که در نماز چهار رکعتي، در هر رکعت يکي از سجده‌ها را فراموش کرده است، پس از نماز چه وظيفه‌اي دارد؟
برای هر سجده، بعد از نماز، سجده کند و برای هر کدام، دو سجدة سهو به جا آورد.
سؤال 499. شخصي که در رکعت دوّم نماز تشهد را فراموش کرده است و در رکعت سوم يک سجده را به جا نياورده است:
اوّلاً: آيا رعايت ترتيب تشهد و سجدة سهو آن و نيز سجدة واجب و سجدة سهو پس از آن لازم است يا ميتواند هرکدام را اوّل بخواند؟
ثانياً: آيا ميتواند تشهّد و سجدة فراموش شده را پشت سر هم بخواند و پس از آن، چهار سجدة سهو به جا آورد؟
بهتر است ترتیب را مراعات کند.
سؤال 500. اگر نمازگزار در نماز چهار رکعتي، در رکعت دوّم اشتباهاً دو سلام اوّل را بدهد و قبل از سلام سوّم متوجّه شود که در رکعت دوّم است، آيا باز هم سجدة سهو لازم است؟
سجدة سهو مستحب است.
سؤال 501. شخصي قبل از تشهد اشتباهاً قيام نموده است، پس از متوجّه شدن مي‌نشيند و تشهّد ميخواند، اگر کامل ايستاده باشد واجب است سجدة سهو به جا آورد يا اگر نيمه خيز هم شده باشد سجدة سهو واجب مي‌شود؟
در هر دو صورت سجدة سهو مستحب است.
سؤال 502. کسی‌که باید بعد از نماز سجدة سهو بخواند، اگر آن را به تأخیر بیاندازد و آخر وقت نماز یادش بیاید و بخواند، آیا نماز او اشکال پیدا می‌کند؟ اگر بعد از وقت به یاد آورد و بخواند، چطور؟
هر وقت بخواند صحیح است، ولی تأخیر عمدی گناه است.
نماز جماعت
سؤال 503. امام جماعت برای احراز عدالت، باید چه شرایطی داشته باشد؟
عادل کسی است که به ظواهر شرع تقیّد دارد و آن تقیّد، برای او حالت و ملکه باشد نه به زور و تحمیل.
سؤال 504. در موضوع عدالت امام جماعت، گناه صغیره و کبیره چگونه تعریف می‌شود؟
اگر لاابالی در گناه کردن باشد، عادل نیست؛ چه صغیره باشد چه کبیره؛ و اگر جداً از گناه ناراحت شود، از عدالت نمی‌افتد، چه صغیره باشد و چه کبیره.
سؤال 505. آیا مأمومین وظیفه دارند در خصوص عادل بودن امام جماعت تحقیق و تفحص کنند یا خیر؟
تا اطمینان به عدالت پیدا نشود، اقتدا جایز نیست.
سؤال 506. اگر در مسجدی وارد شویم که نه امام جماعت آن را می‌شناسیم و نه مامومین را، می‌توانیم به نماز آنان اقتدا کنیم؟
اگر اطمینان به عدالت داشته باشد، نظیر عوام مردم که اطمینان به عدالت روحانی دارند، اشکال ندارد.
سؤال 507. اگر کسی بگوید من عادل نیستم، ولی به اصرار او را به نماز جماعت وادارند، اقتدا به او صحیح است؟
لازم نیست او خود را عادل بداند، بلکه مردم باید او را عادل بدانند.
سؤال 508. آیا اگر امام جماعت قبلاً اهل گناه بوده و اکنون توبه کرده باشد، می‌شود به او اقتدا کرد؟
اگر ملکة عدالت پیدا کرده باشد، جایز است.
سؤال 509. آیا حسن ظاهر در احراز عدالت امام جماعت کفایت می‌کند؟
حُسن ظاهر به این معنی که اگر با او برخورد داریم، می‌بینیم که به ظواهر شرع تقیّد دارد، کفایت می‌کند؛ زیرا آن تقیّد کاشف از ملکة دروني است.
سؤال 510. اگر امام جمعه يا جماعت عادل نباشد، آيا مي‌توان مانع رفتن ديگران به جمعه و جماعت شد؟
جايز نيست.
سؤال 511. اگر دانش آموزان يک مدرسه بالغ باشند، آیا می‌توان نماز جماعت مدرسه را به امامت یکی از آنان برای دیگر دانش آموزان تشکیل داد؟
اگر عادل باشد، مي‌شود.
سؤال 512. امامت نوجوان مميّز ولي نابالغ، براي مثلاً نوجوانان چه حکمي دارد؟
جایز است.
سؤال 513. اقامه نماز جماعت در هیأت های هفتگی که در منزل اشخاص برگزار مي‌شود، به امامت شخص غیر روحانی، چه حکمی دارد؟ اگر نزدیک آن منزل، مسجد قرار داشته باشد، در حکم تفاوتی می‌کند؟
جایز است و تفاوتی هم نیست، ولی غیر روحانی نباید امام جماعت راتب باشد.
سؤال 514. اگر کسی که حائز شرایط امام جماعت است بگوید من راضی نیستم به من اقتدا کنید، اقتدا به او صحیح است؟
صحیح است.
سؤال 515. آیا امام جماعت می‌تواند برای نمازی که اقامه می‌کند، اجرت طلب نماید؟
اشکال ندارد.
سؤال 516. اگر امام جماعتی به ناچار در حال قیام به عصا یا دیوار تکیه می‌کند، اقتدا به او صحیح است؟
صحیح است.
سؤال 517. اگر مأموم به جهتی بفهمد که بدن یا لباس امام جماعت نجس است یا نماز او به دلیل دیگری باطل است، می‌تواند به او اقتدا کند؟
اگر يقين دارد نماز امام باطل است، نمي‌تواند به او اقتدا کند.
سؤال 518. آيا در نماز، اقتدا به عالم اخباري مسلك جايز است؟
موارد فرق دارد و مناط فرد است نه عنوان، زيرا آنان از نظر مسلك، كمال تباين را دارند.
سؤال 519. پرداخت مبلغی به عنوان هزینه رفت و آمد و.... از سوی مأمومین به امام جماعت، چه حکمی دارد؟
جایز است، بلکه بسیار به‌جا است.
سؤال 520. اگر از امام جماعتی غیبت و یا احیاناً تهمت شنیده باشیم، آیا می‌شود در نماز به او اقتدا کرد؟
اگر قابل توجیه نباشد، فاسق است و اقتدا به او جایز نیست.
سؤال 521. نماز خواندن پشت سر کسي که با ولايت فقيه مخالف است يا جمهوری اسلامي را قبول ندارد، چه حکمی دارد؟
اگر غیبت تعریض نداشته باشد و عادل باشد، جایز است.
سؤال 522. اگر امام جماعتی به حکم و یا تأیید مرجع تقلید و حاکم شرع، در جایی مشغول اقامه نماز است، ولی احیاناً اهل غیبت یا تهمت و نظاير آن باشد، می‌توان بنا بر حکمی که حاکم شرع به او داده، به این موارد اهمیّت نداد و به او اقتدا کرد؟ یا حذر کردن از این نماز جماعت لازم است؟
اقتداء به او جایز نیست.
سؤال 523. امام جماعتي که بعضاً از چراغ قرمز عبور ميکند يا در برخي مجالس عروسي که موسيقي و آواز وجود دارد شرکت ميکند، آيا واجد شرايط عدالت هست؟
نیست.
سؤال 524. اقتدا به امام جماعتي که گاهي براي تفريح قليان مي‌کشد يا پاسوربازي ميکند(و معتقد است پاسوربازي بدون برد و باخت اشکالي ندارد) چگونه است؟
جایز نیست.
سؤال 525. امام جماعت مسجدي گاهي کارهايي ميکند که در شأن او نيست. يا بعضاً با لباس عادي بدون عبا و عمامه براي بازي فوتبال، انجام تئاتر و نمايش و... به پارک و محلهاي عمومي مي‌رود. آيا اين‌گونه اعمال مسقط عدالت است؟
اگر نزد مردم وهن روحانیّت باشد، جایز نیست.
سؤال 526. اگر امام جماعت گاهي مزاحي کند و يا سخني بگويد که مناسب شأن عالمِ روحاني نباشد، آيا از عدالت ساقط مي‌شود؟
از عدالت ساقط نمی‌شود، ولی امام جماعت و روحانیون عموماً باید شأن و منزلت روحانیّت را حفظ کنند.
سؤال 527. آیا می‌توان نماز واجب را به کسی که در حال خواندن نماز مستحب یا احتیاطی است اقتدا نمود؟
اگر نمازهای یومیه را احتیاطاً می‌خواند، جایز است. اما اقتدا به نماز مستحبّی نظیر نوافل، اماماً و مأموماً جایز نیست.
سؤال 528. آیا مرد می‌تواند در نماز به همسرش اقتدا کند؟
نمی‌تواند و اصلاً زن برای مرد نمی‌تواند امام جماعت باشد.
سؤال 529. اگر زن بخواهد به شوهرش در نماز اقتدا کند،آن مرد باید دارای شرایط امام جماعت باشد؟
باید چنین باشد.
سؤال 530. بعضی از ائمّة جماعات ناچارند یک نماز را چند بار و در جاهای مختلف بخوانند، در این صورت نیّت نمازهای دوّم و سوّم و.... آنان چه باید باشد و آیا مأمومین می‌توانند به نمازهای بعدی آنها، نماز واجب خود را اقتدا کنند؟
اصل کار جایز است و نیّت او می‌تواند همان نماز یا نماز احتیاطی باشد و اقتدا به او هم جایز است.
سؤال 531. اگر امام جماعت مدتی در یک مسجد اقامه نمازکند، پس از او هر امام جماعت دیگری باید برای اقامه نماز جماعت در آن مسجد، از او اذن داشته باشد؟
اذن لازم نیست، ولی امام جماعت راتب مقدّم بر دیگران است؛ ولی اگر غیر راتب در آنجا نماز خواند، نماز او و مأمومین صحیح است، گرچه آن راتب راضی نباشد، البته باید با وجه شرعی و عرفی باشد.
سؤال 532. مأمومي كه يك نماز فرادا يا جماعت خوانده است، آيا ميتواند آن نماز را با جماعت ديگر به صورت معاده بخواند؟
اشكال ندارد.
سؤال 533. تبعیّت از امام جماعت در نماز جماعت، تا چه میزان باید باشد؟ به عبارت دیگر اگر در رکوع یا سجده زودتر از امام اقدام کنیم، اشکال دارد؟
جلو و عقب افتادن در گفتار، به صحّت نماز ضرر نمی‌زند، ولی در کردار و عمل، نباید زیاد جلو یا عقب بيفتد. تأخير و تعجيل در افعال نماز هم اگر به صورت سهوي باشد، اشکال ندارد و اگر عمداً باشد، گرچه جماعت او صحیح است، ولی گناه کرده است. و در صورتي که زیاد جلو یا عقب بيفتد، علاوه بر اينکه گناه کرده است، نماز او فرادای قهری می‌شود.
سؤال 534. مسجدی امام جماعت دارد، ولی دو روز از هفته، نماز جماعت او به علّت اقامة نماز در مکانی دیگر تعطیل می‌شود؛ بنابراین مأمومین می‌توانند در زمان نبودن او، به روحانی یا غیر روحانی دیگری اقتدا کنند؟ یا حتماً اجازة او شرط صحّت نماز آنان است؟
در فرض مذکور اجازة او شرط نیست.
سؤال 535. مسجدی دارای امام جماعت راتب است، اگر به هنگام برگزاری نماز، شخصی وارد مسجد شود که از لحاظ علم و معنویّت از امام جماعت راتب بالاتر است، کدامیک برای امامت جماعت، اولویّت خواهند داشت؟
امام جماعت راتب مقدّم است، مگر برای دیگری اذن بدهد.
سؤال 536. مسافری که نمازش شکسته است، می‌تواند در نماز جماعت چهار رکعتی در صف اوّل بایستد؟
اشکال ندارد.
سؤال 537. آیا قرار گرفتن چند نفر نابالغ در صف نماز جماعت و پهلوی هم، اتصال صف را به هم می‌زند و باید آنها را از هم جدا کرد؟
اگر نماز صحیح می‌خوانند، به واسطة آنها اتّصال برقرار می‌شود.
سؤال 538. اگر ببینیم شخصی که اقتدا در نماز به او جايز می‌باشد، در حال نماز خواندن است و به او اقتدا کنیم:
الف) اگر بعد از اتمام نماز او و وقتي هنوز يکي دو رکعت از نماز ما باقي است، بفهمیم که او در حال خواندن نماز مستحب، مثلاً نماز غفيله بوده است، آیا باید نماز خود را بشکنيم يا اعاده کنیم؟
مي‌توانيد نماز خود را فرادا تمام کنيد.
ب) چنانچه بعد از اتمام نماز خود و در وسعت وقت متوجّه شويم او نماز مستحبّ مي‌خوانده است، چه تکليفي داريم؟
نماز شما صحيح است.
ج) اگر بعد از وقت متوجّه قضيه شويم، تکليف نمازي که اشتباهاً به نماز مستحبّ او اقتدا کرديم، چه مي‌شود؟
قضا ندارد.
سؤال 539. اگر در مسجد، در حالی که نماز جماعت بر پاست، یک یا چند نفر عمدًا در آخر مسجد نماز فرادا بخوانند، آیا نمازشان اشکال دارد؟
اگر وهن به جماعت باشد، جایز نیست.
سؤال 540. در نماز جماعت اگر تصوّر کنیم طبق معمول به امام جماعتی که می‌شناسیم اقتدا کرده‌ایم و پس از پایان نماز بفهمیم که به دیگری اقتدا کرده‌ایم، دراین صورت، نماز ما چه حکمي دارد؟
صحیح است، حتّی اگر عادل هم نباشد.
سؤال 541. آیا امام جماعت مسافر می‌تواند برای افراد غیر مسافر اقامه نماز کند؟ آیا اینکه نماز او شکسته باشد یا کامل، تفاوتی در حکم دارد؟
مطلقاً جایز است.
سؤال 542. آیا مسافر می‌تواند در سفر امام جماعت یا امام جمعه شود؟ آیا فرقی می‌کند که نمازش شکسته باشد یا کامل؟
می‌تواند و فرقی هم نیست؛ چنانکه مسافر می‌تواند مأموم در جماعت یا جمعه باشد.
سؤال 543. بانی و سازندة مسجد، می‌تواند بگوید اجازه نمی‌دهم فلان امام جماعت در این مسجد اقامة نماز کند؟ و در صورتی که چنین اجازه‌ای ندهد، چه باید کرد؟
دخالت در وقف، مربوط به واقف و باني نیست و به متولّی مربوط مي‌شود که اگر نداشته باشد، مربوط به حاکم شرع است.
سؤال 544. آیا می‌شود در نماز به امام جماعتی که نمازش شکسته است، اقتدا کرد؟ حکم این مسئله برای مأمومینی که نمازشان شکسته یا کامل است تفاوت می‌کند؟
اقتدا به او مطلقاً صحیح است و موقعی که نماز او تمام شد، مأموم به وظیفة خود عمل کرده و نمازش را کامل می‌کند.
سؤال 545. آیا زنان برای شرکت در نماز جماعت و رفتن به مسجد نیاز به اذن شوهر دارند؟ در صورت ممانعت شوهر، چه وظیفه‌ای دارند؟
بدون اجازه جایز نیست.
سؤال 546. به طور کلی نماز خواندن زنان به صورت فرادا و در منزل افضل است یا به صورت جماعت و در مسجد و اماکن متبرّکه؟
اگر حجاب خود را کاملاً حفظ کنند و احتمال مفسده هم نباشد، جماعت افضل است.
سؤال 547. اگر بین خواندن نماز جماعت در دو مسجد اختیار داشته باشیم که در یکی روحانی سید اقامه نماز می‌کند و در دیگری عالم غیر سیّد، در این صورت انتخاب کدام نماز جماعت افضل است؟
علم مقدّم بر هر چیزی است.
سؤال 548. اگر یک مأموم در نماز جماعت، یک یا دو رکعت دیرتر از بقيّه به امام جماعت اقتدا کرده باشد و پس از پایان نماز جماعت نماز او ادامه پیدا کند، در این صورت می‌شود شخص دیگری به او اقتدا نمايد؟
جایز است.
سؤال 549. اگر مسجدی امام جماعت نداشته باشد، می‌توانند شخص غیر روحانی ولی حائز شرایط امامت جماعت را به عنوان امام جماعت منصوب کنند؟ اگر آن شخص طلبة غیر ملبّس باشد، مسئله چه حکمی دارد؟
به عنوان امام جماعت راتب جایز نیست.
سؤال 550. اقامة نماز جماعت در منزلي كه نزديك مسجد است و در آن مسجد نيز نماز اقامه مي‌شود، چه صورتي دارد؟
اگر وهن آن جماعت باشد، جايز نيست.
سؤال 551. آیا در غیر از ایّام حج و در شرایط معمولی، شیعیان می‌توانند به امام جماعت اهل سنّت اقتداکنند؟
می‌توانند و اگر موجب اتّحاد شود، بسیار هم ثواب دارد، ولی به هر حال چه در حرمین شريفین باشند و چه در جاهای دیگر، بايد این نماز را اعاده کنند.
سؤال 552. اگر نماز جماعتی در جايی برپا شود و یکی از مأمومین به هر دلیلی نخواهد یا نتواند به آن امام اقتدا نماید و از سويی به جهت حفظ وحدت و رعایت حرمت امام و نماز جماعت نخواهد دیگران هم این موضوع را بفهمند، در این صورت می‌تواند تظاهر به اقتدا کند ولی نیّت فرادا کرده و حمد و سوره را آهسته بخواند؟
بهتر آن است که این نماز را به جماعت بخواند و بعداً اعاده کند.
سؤال 553. در رسالة توضيح المسائل فرموده‌ايد: «كسى كه در نماز وسواس دارد و فقط در صورتى كه نماز را با جماعت بخواند از وسواس راحت مىشود، بايد نماز را با جماعت بخواند.». بايد در اين مسأله، از باب وجوب است، يا احتياط و يا استحباب؟
واجب است.
سؤال 554. آیا برای برپايی نماز جماعت تعداد خاصّی اقتداکننده لازم است یا وجود یک امام و یک مأموم کفایت می‌کند؟
کفایت می‌کند.
سؤال 555. اگر در آخر یک رکعت نماز جماعت به امام اقتدا کنیم، ولی قبل از اینکه به رکوع برویم، امام جماعت از رکوع خارج شود، در این صورت چه وظیفه‌ای داریم؟
اگر مأموم به رکوع رفته است، نماز او فرادای قهری می‌شود و برای او یک رکعت محسوب می‌شود، ولی اگر به رکوع نرفته است، نماز او فرادا می‌شود، ولی برای او یک رکعت محسوب نمی‌شود و در هر دو صورت، می‌تواند نماز را بشکند و در رکعت بعدی اقتدا کند.
سؤال 556. اگر امام جماعت در نمازش خواندن قنوت را فراموش کند و پس از رکوع و پیش از سجده قنوت را بخواند، در این صورت می‌شود در حین قنوت به او اقتدا کنیم و بعد خودمان رکوع را به جا بیاوریم و با او به سجده برویم؟
جایز نیست.
سؤال 557. وقتی در رکعت دوم به نماز جماعت مي‌رسیم آیا بهتر است در اوّلین فرصت اقتدا کنیم یا صبر کنیم تا حمد و سوره تمام شود و هنگام قنوت اقتداء کنیم؟
هرچه زودتر بهتر است.
سؤال 558. وقتی در رکعت سوّم یا چهارم به نمازجماعت مي‌رسیم، اگر خواستیم حین رکعت اقتداء کنیم، خواندن یک حمد الزامی است یا سوره هم باید خواند شود؟
باید حمد و سوره بخواند و اگر به رکوع نرسید، اشکال ندارد.
سؤال 559. اگر در نماز جماعت، زن‌ها جلوی مردها قرار بگیرند، نماز آنها چه حکمی دارد؟
نماز همه صحیح است، ولی بسیار به جا است که زن‌ها عقب‌تر باشند و یا با وجود يک پرده کنار هم بايستند. ولی اگر در جایی بخواهند خود درآوری باشد، بدعت و حرام است.
سؤال 560. اگر افرادی (زن یا مرد) بخواهند در طبقة دوّم یا بالکن مسجد به جماعت اقتدا کنند، چنانچه افراد طبقه پایین را با فاصله ببینند، کافی است یا حتماً باید صف طبقة پایین تا زیر مکانی که آنها ایستاده‌اند، متّصل شده باشد؟
مناط در اتّصال، دیدن نیست، بلکه اتّصال عرفی است، ببینند یا نه.
سؤال 561. عدّه‌اي از زنان و مردان در طبقة دوّم به جماعت اقتدا مي‌کنند، اطراف طبقة دوّم، ديوار يک متري و نرده‌هايي روي آن قرار دارد. آيا نماز در طبقة دوّم صحيح است؟
اگر صدق مجلس واحد کند، اشکال ندارد.
سؤال 562. در يک مسجد سطح صفوف کساني که داخل شبستان مسجد هستند، نيم متر بالاتر از صفوف داخل حياط است. آيا صفوف داخل حياط به اين صورت اتّصال دارند؟
اتّصال دارند.
سؤال 563. آیا در نماز می‌شود به کسی که صورت خود را با تیغ یا با ماشین از ته اصلاح می‌کند، اقتدا کرد؟
جایز نیست.
سؤال 564. اگر در نماز جماعت، امام در حین خواندن حمد و سوره يا ذکر ديگري، کلمه‌ای را ندانسته اشتباه بخواند، یا آیه‌ای را جا بیندازد، در این صورت اگر مأموم متوجّه شود، چه وظیفه‌ای دارد؟
وظیفه‌ای ندارد و نماز او صحیح است؛ بلکه اگر نماز امام، به عقیدة خودش صحیح است، ولی به نظر مأموم صحیح نیست، نماز مأموم بلکه امام نیز صحیح است و این نزاعی که میان اهل تجوید و امام جماعت هست، اهل تجوید نباید به این گونه نزاع‌ها دامن بزنند تا موجب غیبت پشت سر امام یا لااقل ترک جماعت شود.
سؤال 565. اگر در نماز جماعت امام در حین خواندن نماز دچار مشکلی شده و مجبور شود محراب را ترک کند، نظیر اینکه خون دماغ شود، یا از حال برود و...، در این صورت مأمومین چه وظیفه‌ای دارند و چگونه باید نماز خود را ادامه دهند؟
بهترین راه اين است که نماز خود را که فرادای قهری شده است، تمام کنند.
سؤال 566. آیا می‌شود به امام جماعتی که در قرائت یا ساير اذکار ، وسواس دارد و یک کلمه را مرتّباً تکرار می‌کند، اقتدا نمود؟
اگر از حدِّ متعارف بالاتر رود، کار او حرام است و اقتدا به او جایز نیست.
سؤال 567. اگر امام جماعت در وسط نماز بفهمد نمازش باطل است، چه وظيفه‌اي دارد؟
باید رها کند و به مأمومین بگوید، ولی اگر مفسده‌ای باشد، لازم نیست بگوید؛ او صورت نماز را بخواند و نماز مأمومین فراداي قهري مي‌شود و صحیح است.
سؤال 568. اگر امام جماعت بعد از خواندن نماز بفهمد وضو نداشته یا به دلیل دیگری نمازش باطل بوده است، در این صورت چه باید بکند؟ آیا لازم است به مأمومین اطّلاع دهد؟
خود نمازش را اعاده کند و اطّلاع دادن لازم نیست.
سؤال 569. تکبيرة الاحرام در نماز جماعت براي امام و مأموم، از نظر جهر و اخفات، بايد چگونه باشد؟
برای امام، بلند گفتن بهتر است.
سؤال 570. شخصي وقتي به جماعت مي‌رسد که امام جماعت در تشهّد آخر نماز است؛ اگر مأموم اقتدا کند و بنشيند، نشستن او بايد در حال تجافي باشد يا معمولي؟
فرقی نمی‌کند، ولي تجافی بهتر است.
سؤال 571. شخصي در نماز جماعت پس از تکبيرة الاحرام، به خيال اينکه تکبير بعد از حمد و سوره است، اشتباهاً به رکوع رفته است. تکليف او چيست؟
نماز او صحیح است و مطابق جماعت عمل کند.
سؤال 572. امام جماعت در رکعت سوّم نماز است و شخصي اقتدا ميکند و حمد را ميخواند. امام زودتر به رکوع و سجود مي‌رود. اگر شخص به سجدة امام جماعت نرسد و امام جماعت از سجده برخيزد، آيا نماز جماعت مأموم صحيح است؟
صحیح است.
سؤال 573. اگر در رکوع امام اقتدا کردیم و هم‌زمان تا خم شدن ما امام از رکوع برخاست، نماز چه حکمی دارد و چه وظیفه‌ای داریم؟
نماز جماعت صحیح نیست و بهترین راه این است که نماز را رها کنید و به رکعت بعد اقتداء کنید.
سؤال 574. کسي که دير به جماعت رسيده است، از وقتي نماز جماعت تمام مي‌شود و او مابقي نماز خود را ميخواند، آيا حتماً بايد نيّت فرادا کند يا نيّت فرادا امري قهري است؟
نيّت فرادا لازم نیست.
سؤال 575. در نماز جماعت که امام در رکوع است و خوف نرسیدن به نماز را داریم، پس از تکبیر چقدر باید صبر کنیم و به رکوع برویم؟
صبر لازم نیست.
سؤال 576. کسي که در رکعت سوّم و چهارم نماز عشاء اقتدا ميکند، بايد حمد و سورة خود را بلند بخواند يا آهسته؟
باید آهسته بخواند.
سؤال 577. پس از نماز جماعت آية «إِنَّ اللَّهَ وَ مَلائِكَتَهُ يُصَلُّونَ عَلَى النَّبِيِّ...» خوانده مي‌شود. کسي که دير به جماعت رسيده و در حال نماز است، با شنيدن اين آيه، آيا ميتواند صلوات بفرستند و سپس نماز خود را ادامه دهد؟
اشکال ندارد.
سؤال 578. اگر مأموم موقعي برسد که امام جماعت در رکوع است و نداند امام در کدام رکعت است، آيا ميتواند اقتدا کند؟
می‌تواند.
سؤال 579. منزل ما در محلهاي قرار دارد که چند مسجد اطراف آن است. و در همة آنها نماز جماعت برپا مي‌شود. به کدام جماعت برويم افضل است؟
به همة آن مساجد، مخصوصاً مسجدي که امام جماعت آن اتقی و افقه است، بروید.
سؤال 580. شخصي وقتي دير به نماز مي‌رسيده است و پس از اتمام نماز جماعت نماز خود را ادامه مي‌داده، تصوّر مي‌کرده است که هنوز نماز او جماعت است و با اين نيّت نماز خوانده است. تکليف نمازهاي گذشتة او چيست؟
صحیح است.
سؤال 581. شخصي وقتي وارد جماعت شده است، امام را در حال تشهّد ديده است. به گمان اينکه امام در تشهّد آخر نماز است، براي درک فضيلت جماعت، اقتدا کرده و نشسته است. ولي پس از تشهّد متوجّه مي‌شود که امام در رکعت دوّم بوده و امام براي رکعات بعد بلند مي‌شود، وظيفة مأموم چيست؟
نماز او صحیح است.
سؤال 582. دو نفر به رکعت چهارم نماز جماعت رسیده اند، و به امام جماعت اقتداء کردند. پس از تشهّد و سلام آخر امام، بلند شدند و یکی ادامة همان نماز را به دوست همراه خود اقتدا کرد، آیا این کار صحیح است؟
صحیح نیست.
سؤال 583. اينجانب در نماز جماعت شر کت کردم و جايي قرار گرفتم که محلّ اتّصال برخي صفوف بود. ولي در حين نماز متوجّه شدم که وضو ندارم يا بدن و لباسم نجس است و به خاطر شرم و حيا، نمي‌توانستم از جماعت خارج شوم. نماز کساني که به‌واسطة من به امام جماعت متّصل مي‌شده‌اند، چگونه است؟ وظيفة من پس از نماز آيا اطّلاع دادن به آنها هست يا خير؟
نماز آنها صحیح است و شما هم وظیفه ندارید که اطّلاع بدهید.
سؤال 584. نظر جنابعالي در مورد برگزاري نماز جماعت در حسينيه‌ها، با توجّه به بودن مسجد در نزديکي آن چيست؟
ثواب نماز جماعت در مسجد، خیلی بيشتر و بهتر است.
سؤال 585. جماعت در غير مسجد اولويّت دارد يا فرادا در مسجد؟
جماعت افضل است.
سؤال 586. آيا مأموم ميتواند وقتي که امام در حال رفتن به رکوع است و هنوز به رکوع نرسيده اقتدا کند؟
نمی‌تواند.
سؤال 587. اگر مأموم در جماعت، جلسة استراحت بعد از سجده را فراموش کند، آيا برگشتن و انجام آن واجب است؟
لازم نیست.
سؤال 588. اگر شخصي نماز خود را فرادا بخواند و پس از آن متوجّه شود که نماز جماعت برپا مي‌شود، آيا ميتواند نماز خود را دوباره به جماعت بخواند؟
می‌تواند.
سؤال 589. گاهي از اوقات در نماز جماعت که مي‌ايستيم، بين ما و امام چند صف يا چند نفر(مثلاً پنج نفر) فاصله است، آيا پس از امام مي‌توانيم براي درک فضيلت فوراً تکبير بگوييم يا بايد صبر کنيم تا صف‌هاي جلو يا افراد متّصل تکبير بگويند؟
اگر آنها در حال نماز و تکبیر باشند، اشکال ندارد.
سؤال 590. آيا گفتن «الحمد لله رب العالمين» پس از قرائت سورة حمد، براي امام جماعت نيز مانند مأموم مستحب است؟
مستحب نیست.
سؤال 591. امام جماعت مسجد ما پيرمردي است که کمر او خميدگي دارد. ولي براي رکوع مقدار بيشتري خم مي‌شود. آيا مي‌توان به او اقتدا کرد؟
جایز است.
سؤال 592. اگر در حين نماز جماعت به علّتي حائلي بين مأمومين قرار گيرد. نماز کساني که پشت پرده قرار مي‌گيرند، چه حکمي دارد؟
باید قصد فرادا کنند، ولی اگر قصد فرادا نکردند، نماز صحیح است، البته فرادای قهری می‌شود که بايد به صورت فرادا نماز خود را ادامه دهند.
سؤال 593. رعايت کردن حال ضعيف‌ترين مأمومين در نماز توسّط امام جماعت، به چه معنايي است؟
باید خیلی طول ندهد.
سؤال 594. آيا مأموم ميتواند در بين نماز به صف جلو يا عقب برود؟
اگر فاصله خیلی کم باشد، می‌تواند.
سؤال 595. شنيده‌ام که وقتي مأموم به مسجد مي‌رود و امام را در رکوع مي‌بيند، اگر احتمال دهد تا مي‌رود به صفوف برسد، امام سر از رکوع بر مي‌دارد، ميتواند در مسجد و دورتر از صفوف، جايي که حتّي اتصال نيست اقتدا کند و به رکوع برود و سپس بعد از رکوع، با حرکتي که صورت نماز به هم نخورد و از قبله انحراف نداشته باشد، خود را به محلّ اتّصال صفوف برساند؛ آيا اين مطلب صحيح است؟
این کار را نکنند.
سؤال 596. در مسجد ما که نماز جماعت برگزار مي‌گردد، ديواري در وسط آن قرار دارد. آيا زنان مي‌توانند آن طرف ديوار قرار گيرند و نماز خود را به جماعت بخوانند؟
نمی‌توانند.
سؤال 597. بعضی اوقات در نماز جماعت وقتی اقتداء کنیم، صف‌های جلويی خالی می‌شود و ناگهان مي‌بینیم افراد به جلو رفته و چند صف با ما فاصله دارند. در این صورت چه وظیفه‌ای داریم؟
نماز صحیح است، ولی فرادا می‌شود.
سؤال 598. شخصي وقتي به نماز جماعت رسيده، امام يکي از نمازها را خوانده است. او مشغول خواندن نماز اوّل به صورت فرادا مي‌شود که نماز جماعت دوّم برپا مي‌گردد. براي رسيدن به رکعت اوّل جماعت، آيا در حين نماز ميتواند نماز خود را بشکند؟ يا ميتواند به نافله يا قضاي نمازي مانند قضاي نماز صبح، عدول کند؟
اگر نماز را بشکند، اشکال ندارد.
سؤال 599. اگر مأموم اشتباهاً تکبيرة الاحرام را زودتر از امام بگويد، چه وظيفه‌اي دارد؟
نماز او باطل است، ولی اگر سهواً باشد، نماز او فرادا می‌شود.
سؤال 600. فردی در نماز عشاء به رکعت چهارم نماز جماعت رسیده و اقتداء نموده است، وقتی برای رکعت دوّم بلند می‌شود و شروع به قرائت می‌نماید، امام جماعت در حال تشهّد است، بنابراین حمد را آهسته می‌خواند، قبل از اتمام سورة حمد، نماز جماعت تمام می‌شود، آیا در ادامة قرائت، بايد حمد را آهسته بخواند یا بلند؟
از اوّل باید حمد و سوره را بلند بخواند.
سؤال 601. آيا نماز طواف واجب را مي‌توان به جماعت خواند؟
جایز است، بلکه مستحب است.
سؤال 602. در برخي از روزهاي تعطيل که خانواده دور هم جمع هستند، همة ما به پدرمان اقتدا مي‌کنيم و کلاً يک صف تشکيل مي‌شود که مادر و خواهر و برادرم در کنار هم مي‌ايستيم. آيا اين نماز جماعت صحيح است؟
صحیح است.
نماز قضا
سؤال 603. اگر شخصي نماز ظهر و عصر خود را بخواند و پس از آن (در وقت) متوجّه شود که نماز ظهر او به علّتي باطل بوده است، آيا فقط اعادة نماز ظهر واجب است يا بايد هر دو نماز ظهر و عصر را بخواند؟
نماز ظهر را اعاده کند، کفایت می‌کند.
سؤال 604. اينجانب نمي‌دانم نماز و روزة قضا بر عهده دارم يا خير؛ چه وظيفه‌اي دارم؟
وظیفه‌ای نداريد.
سؤال 605. شخصي نمازهاي خود را با غسل‌هايي به‌جز غسل جنابت خوانده است، ولي بعداً فهميده که مرجع تقليد او غسل‌هاي ديگر به‌جز جنابت را مجزي از وضو نمي‌داند. آيا ميتواند به مرجع ديگري که نماز با غسل‌هاي مستحب را جايز مي‌داند، رجوع کند؟ يا بايد نمازهاي خود را قضا نمايد؟
می‌تواند رجوع کند.
سؤال 606. من در مدّت ده سال با اينکه سواد داشتم و رساله نيز در اختيار داشته‌ام، وضويم داراي نقص بوده و دست خود را از آرنج تا مچ مي‌شسته‌ام، چون فکر مي‌کردم شستن دست در ابتداي وضو کفايت ميکند و احتمال اشتباه در وضويم را نمي‌دادم. اکنون که متوجّه شده‌ام، با توجّه به اينکه ظاهراً وضويم باطل بوده، تکليفم نسبت به نمازهاي گذشته چيست؟
قضا ندارد.
سؤال 607. شخصي در شرايطي که نمي‌توانسته وضو و تيمّم بگيرد، چند روزي را نماز خوانده است. پس از رفع موانع، آيا بايد آن نمازها را قضا کند؟
قضا لازم نیست.
سؤال 608. من تا سن هفده سالگي با مسائل جنابت و غسل جنابت آشنا نبودم و لذا به آن توجّهي نداشتم. پس از آن با مطالعة کتابي متوجه آن شدم و پس از آن غسل نمودم. نماز و روزه‌هاي من در آن دو سال پس از بلوغ تا هفده‌سالگي، آيا قضا دارد؟
نمازها قضا دارد.
سؤال 609. عدول از يک نمازقضا به نمازقضاي ديگر در حين نماز چه حکمی دارد؟
جایز نیست.
سؤال 610. اگر جنب، در اثر جهل یا سهو، غسل دیگری انجام دهد، مجزی است؟ آیا اگر چندین سال این گونه غسل کرده باشد، نماز و روزة او قضا دارد؟
کفایت می‌کند.
سؤال 611. زنی بچة مرده به دنیا آورده و نمي‌دانسته باید غسل مسّ میّت به جا آورد اکنون چندین سال مي‌گذرد، البته در این سال ها غسل های واجب و مستحب دیگر را به جا آورده است، آیا نماز و روزه های او قضا دارد؟
قضا ندارد.
سؤال 612. بعضي از اوقات مايعي به جز بول و مني از من خارج شده است و من به خيال اينکه نجس است و مانند مني غسل نياز دارد، غسل جنابت کرده‌ام و با آن نماز خوانده‌ام. اکنون متوجّه شده‌ام که آن مايع غسل ندارد. حکم نمازهايي که با آن غسل خوانده‌ام چيست؟
قضا ندارد.
سؤال 613. مسيحي يا يهودي يا اهل سنّتي که به تازگي شيعه شده است، نسبت به نمازهاي گذشته‌اش(از دوران بلوغ تا کنون) چه وظيفه‌اي دارد؟
وظیفه‌ای ندارد.
سؤال 614. نمازهاي شخصي در حال تندرستي از او فوت شده است. اکنون که مي‌خواهد نماز قضا بخواند، نمي‌تواند ايستاده بخواند. آيا نشسته خواندن قضاي نماز کفايت ميکند؟
کفایت می‌کند.
سؤال 615. آيا نمازهاي مستحب را مي‌توان قضا کرد؟
می‌تواند، بلکه خیلی خوب است.
سؤال 616. اينجانب تا چند سال پيش در حالي که خمس بر من واجب بوده، اهل خمس نبوده‌ام، ولي بحمدلله با راهنمايي دوستان شروع به پرداخت خمس کردم و چند سالي است که خمس خود را مي‌پردازم. سؤالي که برای من پيش آمده اينکه: نمازهايي که با لباس خمس نداده يا محلّ زندگي مشمول خمس و... خوانده شده، آيا قضا دارد يا خير؟
قضا ندارد.
سؤال 617. شخصي نماز عشاء را عمداً و از روي سهل انگاري نخوانده است. آيا به جز قضاي نماز وظيفة ديگري نيز دارد؟
ندارد.
سؤال 618. اگر شخصي موقع سحر بيدار شود و بخواهد نماز بخواند، خواندن نمازهاي قضا شده اولويّت دارد يا نماز شب؟ کدام‌يک را بخواند بهتر است؟
نماز شب بخواند، ولی بايد مواظب قضای نمازهايش هم باشد.
سؤال 619. کسي که نماز قضا بر عهده دارد و آن را چند سال نخوانده و به تأخير انداخته است، آيا براي تأخير آن گناه کرده است؟
گناه داشته است و باید توبه کند.
سؤال 620. کسي که نمازهاي زيادي از او قضا شده است. براي جبران آن به جز خواندن قضاي نماز، آيا کار ديگري ميتواند انجام دهد؟
باید قضای نمازها را هر چه زودتر بخواند.
سؤال 621. آيا نماز قضا، اذان و اقامه دارد؟
دارد.
سؤال 622. شخصي بر اثر خستگي خوابش برده و نماز صبحش قضا شده است. البته قصد داشته براي نماز بلند شود. آيا اين‌گونه قضا شدن‌ها حرام است و معصيت به حساب مي‌آيد يا خير؟ چگونه بايد از آن توبه نمايد؟
معصیت نکرده است، ولی هر چه زودتر بايد قضاي نمازش را بخواند.
سؤال 623. آيا مسافر ميتواند در سفر نماز قضا بخواند؟
ميتواند، ولي به همان صورتي که قضا شده است، بايد بخواند.
سؤال 624. کسی که قسمتی از وقت نماز را در وطن و قسمت دیگر را در سفر بوده است و به هر دلیلی نماز او قضا شده است، حال باید قضای نماز را شکسته بخواند یا تمام؟ آیا فرقی می‌کند که اوّل در وطن بوده باشد و بعد در سفر یا اوّل در سفر بوده باشد و بعد در وطن؟
مناط آخر وقت است و هر کجا که آخر وقت بوده است، باید آنجا را برای تمام یا شکسته مناط قرار دهد.
نماز قضاي پدر و مادر
سؤال 625. خواندن نماز های قضای پدر و مادري که قرائت نمازشان صحيح نبوده و قدرت يادگيري نيز نداشته‌اند، آيا بر پسر بزرگتر واجب است؟
واجب نیست.
سؤال 626. برادر اوّل من در دوران نوجواني تصادف کرده و از دنيا رفته است. اکنون نيز پدر و مادرم از دنيا رفتهاند. آيا قضاي نماز و روزه‌هاي آنها بر من با اينکه فرزند دوّم (و اکنون فرزند ارشد) خانواده هستم، واجب است؟
فرزند بزرگ کسی را می‌گویند که در وقت فوت پدر یا مادر، بزرگتر از دیگران باشد.
سؤال 627. اگر فرزندان براي قضاي نماز پدر و مادر کسي را اجير کنند، آيا مي‌توانند مبلغ آن را از اموال ميّت بپردازند؟ و در اين صورت آيا وجوب آن از پسر بزرگتر ساقط مي‌شود؟
اگر با اجازة ورثه باشد، اشکال ندارد.
سؤال 628. پيرمردي در پنج سال آخر عمر خود، نمازهايش را به صورت نشسته خوانده است و به خاطر بيماري، نمازهايي از او قضا شده است. اکنون که فرزند او مي‌خواهد نمازهاي او را قضا کند، آيا بايد به صورت نشسته بخواند يا ايستاده هم اشکالي ندارد؟
باید ایستاده باشد و نشسته جایز نیست، مگر او هم نتواند بایستد.
سؤال 629. قضاي نماز پدر و مادر، به‌واسطة وصيّت واجب مي‌شود يا نيازي به وصيّت ندارد؟
باید وصیّت کند و الاّ بر کسی واجب نیست؛ بلی فقط اگر در مرض موت نمازهایي را نخوانده باشد، قضاي آن بر پسر بزرگ واجب است.
سؤال 630. آيا پسر بزرگتر ميتواند براي خواندن قضاي نمازهاي پدر و مادر، مانند نماز استيجاري، پول دريافت کند؟ و آيا ميتواند آن را از ارث بردارد؟
می‌تواند، البته بايد با اجازه از ورثه باشد؛ ولي خواندن نمازهايی که در مرض فوت پدر و مادر، قضا شده، بر پسر بزرگتر واجب است و حقِّ گرفتن پول از ورثه یا برداشت پول از مال میّت را ندارد و جایز نیست.
سؤال 631. اگر اوّلين فرزندان خانوادهاي دو پسر دو قلو باشند، قضاي نمازهاي پدر و مادر بر عهدة کدام‌يک از آنان است؟
گرچه هر دو بخوانند خوب است، ولی مناط آن کسي است که اوّل به دنیا آمده است.
سؤال 632. اگر پدري 2 سال نماز و روز، قضا بر عهده داشته باشد، ولي پسر بزرگتر به علّت بيماري نتواند نمازهايش را ايستاده بخواند و همچنين روزه نيز نمي‌تواند بگيرد. آيا ميتواند نمازها را نشسته بخواند؟(پدرش نمازهايش را ايستاده مي‌خوانده است). در مورد روزه‌ها چه وظيفه‌اي دارد؟
می‌تواند نشسته بخواند. و اگر نمی‌تواند روزه‌ها را بگیرد، اگر می‌تواند پول آن را بدهد، تا ديگران بگيرند و الا از او ساقط است.
سؤال 633. چرا فقط نماز و روزة پدر بر فرزند ارشد واجب است و نمازهاي قضاي مادر بر فرزند ارشد واجب نيست؟
نمازهاي قضاي مادر نيز که در مرض موت نخوانده است، بر پسر بزرگتر واجب است.
سؤال 634. ميّتي که پسر ندارد، قضاي نماز و روزة او بر عهدة کيست؟
بر عهدة کسی نیست.
سؤال 635. اگر فرزند بزرگ خانوادهاي دختر باشد و فرزند دوّم پسر باشد، قضاي نماز و روزة پدر و مادر بر کدام یک از آن دو واجب است؟
بر پسر نه بر دختر.
نماز جمعه
سؤال 636. واجب تخييري بودن نماز جمعه به چه معناست؟
یعنی نماز ظهر و نماز جمعه هر کدام را بخواند، کفایت می‌کند.
سؤال 637. در نماز جمعه اگر خطبة اوّل قبل از اذان ظهر خوانده شود، اشکالی دارد؟
هر دو خطبه هم اگر قبل از اذان خوانده شود، جایز است، ولي بعد از اذان بهتر است.
سؤال 638. آيا نماز جمعه از نماز ظهر کفايت ميکند؟
کفایت می‌کند.
سؤال 639. شخصي به نماز جمعه رفته است و به خيال اينکه امام جمعه در حال نماز جمعه است به نيّت نماز جمعه اقتدا کرده، ولي پس از رکوع رکعت دوّم متوجّه شده امام جماعت نماز عصر را ميخواند، وظيفة او چيست؟
چهار رکعت بخواند نماز ظهر را خوانده است و صحیح است.
سؤال 640. شخصي براي نماز جمعه رفته است. وقتي به مصلّي مي‌رسد، امام جمعه در حال نماز جمعه است(رکعت دوّم) و شخص تصوّر ميکند که امام جمعه در حال خواندن نماز عصر است:
الف) اگر به نيّت نماز ظهر اقتدا کند، و پس از آن ما بقي نماز را خودش فردا بخواند، آيا صحيح است يا نيازمند اعاده است؟
صحیح است.
ب) هنگامي که امام جمعه پس از رکوع رکعت دوّم نماز جمعه قنوت ميخواند، وظيفة مأموم چيست؟
باید قنوت بخواند.
سؤال 641. اگر کسي دير به نماز جمعه برسد و به خيال اينکه امام مشغول خواندن نماز عصر است، به نيّت نماز ظهر اقتدا کند، پس از آنکه فهميد امام جمعه در رکعت دوّم نماز جمعه است، آيا ميتواند نيّت خود را به نماز جمعه برگرداند؟ در اين صورت آيا نماز جمعة او کفايت از نماز ظهر ميکند؟
کفايت ميکند.
سؤال 642. آيا قضاي نماز يوميّه را مي‌توان به نماز جمعه اقتدا کرد؟
نمی‌تواند.
نماز عيدين
سؤال 643. آيا امام جماعت ميتواند نماز عيدين را در دو مسجد جداگانه به صورت جماعت بخواند؟
جايز است.
سؤال 644. شرکت زنان در نماز عيدين و نيز تشييع جنازه چه حکمی دارد؟
جايز است.
سؤال 645. اگر به رکعت دوّم نماز عيدين برسيم، وظيفه چيست؟
رکعت اوّلش را با جماعت و رکعت دوّم را خود بخواند.
سؤال 646. اگر کسي نماز عيد را به جماعت بخواند و براي خطبه‌ها ننشيند، آيا اشکالي دارد؟ و آيا نماز عيد او صحيح است؟
صحيح است، ولي بسيار بد است.
سؤال 647. هنگامي که عيد فطر يا قربان در روز جمعه باشد، آيا نماز جمعه ساقط مي‌شود؟
ساقط مي‌شود.
سؤال 648. نماز عيد فطر و عيد قربان به جز در نيّت، آيا تفاوت ديگري با هم دارند؟
تفاوت ديگري ندارند.
نماز آيات
سؤال 649. در نماز آيات در همة رکوع‌ها، آيا قيام متصل به رکوع قبل و بعد از رکوع لازم است، يا فقط در رکوع آخر واجب است؟
در همة رکعات واجب است.
سؤال 650. اگر در يکي از شهرهاي ايران خورشيد گرفتگي صورت گيرد، با توجّه به بزرگي خورشيد، نيمه بودن خورشيد در استان‌هاي ديگر نيز قابل رؤيت است، ولي اصل خورشيد گرفتگي و تمام بودن آن نه. آيا بر مردم شهرهاي ديگر که فقط نيمه گرفتگي را مي‌بينند نيز نماز آيات واجب مي‌شود؟
هر جا ديده شود، نماز واجب است.
سؤال 651. اگر شخصي در حال مسافرت از کشوري به کشور ديگر در هواپيما در جايي قرار بگيرد که خورشيد يا ماه گرفتگي را ببيند، آيا نماز آيات بر او واجب مي‌شود؟
واجب است.
سؤال 652. اگر در هنگامي که نماز آيات واجب مي‌شود کسي عذري داشته باشد که نتواند وضو بگيرد، آيا ميتواند با تيمّم نماز آيات را بخواند يا بايد صبر کند تا عذر او برطرف شود، حتّي اگر وقت بگذرد؟
بايد با تيمّم بخواند.
سؤال 653. زني که در هنگام ماه يا خورشيد گرفتگي حائض يا نفساء است، پس از پاکي بايد نماز آيات را قضا کند؟
لازم نيست، ولي خيلي خوب است.
سؤال 654. اگر در شهري زلزلة بزرگي رخ دهد و طي چند روز پس از آن پس لرزه‌هايي مشاهده شود، آيا اين پس لرزه‌ها موجب وجوب نماز آيات مي‌شود؟
واجب است.
سؤال 655. اگر شخصي در تعداد رکوع‌هاي نماز آيات شک کند، وظيفه‌اش چيست؟
بنا را بر اقل بگذارد، مگر به سجده رفته باشد که بايد بنا را بر اکثر بگذارد.
سؤال 656. اگر انسان بين رکوع‌هاي نماز آياتي که به جماعت برگزار مي‌شود برسد، آيا ميتواند اقتدا کند؟
ميتواند اقتدا کند و وقتي امام جماعت به سجده رفت، به طور مختصر رکوع‌ها را به جا آورد و به امام برسد.
سؤال 657. فوريّت در نماز آيات به چه معناست؟
صبر نکند تا شروع به بازشدن کند.
سؤال 658. اگر باران شديد و درشتي ببارد که موجب ترس بسياري از مردم شود، آيا موجب وجوب نماز آيات مي‌شود؟
واجب مي‌شود.
سؤال 659. اگر موقع خورشيدگرفتگي کسي نترسد، باز هم نماز آيات واجب است؟
واجب است.
سؤال 660. آيا نماز آيات را مي‌توان به جماعت خواند؟
ميتواند.
سؤال 661. اگر بر حسب قواعد نجوم و گفتة منجّمين کسي بداند که نيمه شب ماه گرفتگي مي‌شود. آيا لازم است حتماً بيدار بماند تا بتواند نماز آيات را بخواند يا ميتواند بخوابد و اگر بيدار نشد فردا آن را قضا کند؟
ميتواند بخوابد.
سؤال 662. شخصي اين‌گونه نماز آيات خود را خوانده است: حمد و سورة کوثر را انتخاب کرده و پس از حمد، بسم‌الله الرّحمن الرّحيم سورة کوثر را گفته به رکوع رفته در رکعت بعد، آية اول سورة کوثر را خوانده، در رکوع سوّم آية دوّم تا چهار رکوع، و براي رکوع پنجم يک حمد و سورة کامل خوانده است. آيا نماز آيات او صحيح است؟
صحيح نيست.
سؤال 663. نماز آيات را بايد بلند خواند يا آهسته؟
فرق نمي‌کند.
نماز استيجاري
سؤال 664. آيا نماز استيجاري را مي‌توان به جماعت خواند؟
مي‌شود.
سؤال 665. قبول نماز و روزة استيجاري به خاطر مشکلات مالي و گذران زندگي، آيا اشکالي دارد؟
اشکال ندارد، حتّي براي کسب درآمد هم اشکال ندارد.
سؤال 666. خواندن نماز استيجاري ميّت توسط نوجوان نابالغ ولي مميّز و رشيد، چه حکمی دارد؟
اشکال ندارد.
سؤال 667. در نماز استيجاري دانستن نام ميّت لازم است؟ اگر به اين صورت نيّت کند که «چهار رکعت نماز ظهر مي‌خوانم به نيّتِ (نيابت) کسي که مرا اجير کرده قربة الي الله» کافي است؟
کفايت ميکند.
سؤال 668. اگر در شب فوت شخصي، جمعي دور هم گرد آيند و براي ميّت به صورت نماز جماعت، يک شبانه روز نماز بخوانند، آيا صحيح است؟
بسيار خوب است.
سؤال 669. آيا 10 نفر مي‌توانند براي يک ميّت نماز استيجاري بخوانند و آنها به نيّت همان يک نفر در يک زمان يک نماز به جماعت بخوانند (جماعتي که يکي از آنان پيش نماز و 9 نفر ديگر به او اقتدا کنند) تا 10 نماز براي او حساب شود؟ مثلاً اگر آنها 37 شبانه روز نماز را به جماعت بخوانند، (37 نماز صبح، ظهر، عصر، مغرب و عشاء) يک سال نماز براي ميّت به حساب مي‌آيد؟
صحيح است و يکسال نماز خوانده شده و حتّي با فضيلت بيشتري به‌جا آورده شده است.
سؤال 670. شخصي که مسافر است، اگر نماز استيجاري قبول کرده باشد، آيا ميتواند در سفر آن را بخواند؟
ميتواند، ولي بايد تمام بخواند.
سؤال 671. کسي که مي‌خواهد نماز استيجاري بخواند:
الف) اگر نماز استيجاري را به اين صورت بخواند که 20 نماز صبح، سپس 20 نماز ظهر و بعد از آن 20 نماز عصر و به همين ترتيب ادامه دهد، آيا صحيح است؟
صحيح است.
ب) اگر اجير 20 نماز صبح بخواند، سپس 10 نماز ظهر و عصر، پس از آن 15 نماز مغرب و عشاء و به همين ترتيب با تعداد مختلف، يکسال نماز استيجاري را تمام کند، چه حکمي دارد؟
جايز است.
سؤال 672. به طور کلی اجیري که نتواند ایستاده نماز بخواند، می‌تواند نماز استیجاری را نشسته بخواند؟
نمی‌تواند.
سؤال 673. کسي که اجير شده يک سال نماز براي کسي بخواند، آيا نماز آيات هم بر او واجب است؟ چند نماز آيات بايد براي يک سال بخواند؟
اگر دو نماز آيات بخواند، خوب است.
سؤال 674. من يک سال نماز و روزة استيجاري قبول نموده‌ام. ولي بر اثر سهل انگاري، فقط چند نماز خواندم و پس از چند سال بقية نماز و روزه‌ها مانده است. اکنون به فکر جبران برآمده و مي‌خواهم با قصد جدّي نماز و روزة استيجاري مذکور را بخوانم. برخي از دوستان معتقد بودند که قبل از آن، بايد از شخصي که نماز و روزه را واگذار کرده يا از حاکم شرع اجازه گرفته شود. به عللي مثل خجالت، شرم و... نمي‌توانم به اجاره دهنده بگويم، آيا اجازه مي‌فرماييد که نماز و روزه را اعاده کنم؟ و در صورت خواندن نمازها و گرفتن يک ماه روزه، آيا نسبت به آن ميّت بريء‌الذّمّه مي‌شوم؟
اجازه می‌دهم بخوانید. ولی کار بدی کرده‌اید؛ باید از آن توبه کنید و برای میّت هم کارهای خیر نظیر خواندن قرآن و صدقه داشته باشید.
نماز مسافر
سؤال 675. اگر کسی در اثر فراموشی مسئله در سفر نماز خود را تمام بخواند، آیا باید اعاده کند؟ اگر از وقت گذشته باشد باید قضا کند؟
در وقت بايد اعاده کند، ولي اگر وقت گذشت، قضا ندارد.
سؤال 676. اگر مسجد سهله عرفاً جزء شهر کوفه محسوب شود، نماز مسافر در آن قصر است یا تمام؟
می‌تواند تمام بخواند.
سؤال 677. شکسته بودن نماز و روزه در مسافرت، هنگام رفت و برگشت تفاوت دارد؟
تفاوتي ندارد.
نماز اساتيد، دانشجويان، طلاّب و سربازها
سؤال 678. حکم نماز و روزه دانشجویان، طلاب علوم ديني، سربازان و ... در محلّ تحصیل و محلّ سربازی آنان چگونه است؟ آیا برای سفر اوّل و سفرهای بعدی حکم تفاوت می‌کند؟
باید نمازها را تمام بخوانند و روزه بگیرند و تفاوتی میان سفر اوّل و سفرهای بعدی نیست.
سؤال 679. اساتید دانشگاه که هفته‌ای یک یا دو مرتبه به صورت پروازی به شهرهای دیگر سفر می‌کنند در مورد نماز و روزه چه وظیفه‌ای دارند؟
باید نمازها را تمام بخوانند و روزه بگیرند.
سؤال 680. اگر دانشجو یا طلبه یا سرباز که به واسطه این عوامل در شهر دیگری نماز خود را تمام می‌خواند، درس یا سربازی او تمام شود و به وطن خود برگردد، در دفعات بعدی که به آن محل می‌رود، نماز او همچنان تمام است یا شکسته؟
نماز او شکسته است.
سؤال 681. دانشجويی که در طول تحصیل نمازش تمام است و روزه‌اش را می‌گیرد، پس از اتمام درسش یک یا دو ترم باید برای تکمیل پروژه، یا تکمیل پروندة فارغ التّحصیلی هر چند وقت یکبار سری به محلّ تحصیل بزند، آیا در آن مدّت هم می‌تواند نمازش را تمام بخواند و روزة ماه رمضان را بگیرد؟
نماز او تمام است و باید روزه بگیرد.
کثيرالسّفر
سؤال 682. چند روز یک بار به سفر رفتن، انسان را کثیرالسّفر می‌کند؟
ده روز یک مرتبه.
سؤال 683. ملاک برای اینکه کسی کثیرالسّفر شود این است که برای کار و شغل مسافرت نماید یا کسی که مثلاً جهانگرد است و برای تفریح مسافرت می‌کند نیز می‌تواند کثیرالسّفر باشد؟
همة آنها کثیرالسّفر هستند.
سؤال 684. در حکم کثیرالسّفر، که نماز تمام است، کسی که شغل او مسافرت است (مثل راننده‌ها) یا کسی که شغل او در سفر است (مثل کارمندها) تفاوتی با هم دارند؟
تفاوتی ندارد.
سؤال 685. اگر کسی چند روز یک بار از حدِّ ترحض وطنش خارج شد، برای تمام خواندن نماز و گرفتن روزه‌های ماه مبارک رمضان، کثیرالسّفر محسوب می‌شود؟
اگر به حدّ 4 فرسخ می‌رسد، نماز او تمام است و اگر به حدّ چهار فرسخ نرسد که اصلاً مسافر شرعی نیست.
سؤال 686. کسی که چند شغل دارد و برای هر کدام جداگانه سفر می‌کند، یا کارهای مختلف و نامنظّمی دارد که برای هرکدام باید چند روز یک بار به مسافرت بيش از چهار فرسخ برود، نمازهاي او قصر است يا تمام؟
باید نماز را تمام بخواند و روزه نیز بگیرد.
سؤال 687. حکم نماز کسي که مرتّباً هفته‌ای یک مرتبه برای تفریح از حدِّ شرعی شهر خارج می‌شود، چیست؟
باید نماز را تمام بخواند.
سؤال 688. کسی که شغل او رانندگی داخل شهر است، اگر اتفاقاً به رانندگی خارج از شهر اعزام شد، حکم نماز وروزه‌اش چیست؟
نماز شکسته است و نمي‌تواند روزه بگيرد.
سؤال 689. مشاغلی وجود دارد که شاغل به واسطة آنها، گاه در یک هفته ده بار از شهر خارج شود و گاهی هم در یک ماه هیچ خروجی ندارد و قابل پیش بینی هم نمی‌باشد. در این صورت وظیفة او در خصوص قصر و اتمام نماز و روزة ماه رمضان چیست؟
نماز او تمام است و باید روزه هم بگیرد.
سؤال 690. شخصی برای شغل مخصوصی مسافرت نمی‌کند، ولی در ماه سه بار و یا چهار بار اتفاقاً مسافرت می‌نماید و تعداد سفرها و روزهای آن هم منظم نیست، در این صورت، آیا نماز شخص مزبور قصر است یا تمام؟
نماز او تمام است و باید روزه بگیرد.
وطن و قصد اقامت
سؤال 691. مدّت اقامت یک نفر در شهر دیگری چقدر باید باشد تا او بتواند در آن شهر قصد وطن کند؟
به مجرّد قصد توطّن جدّي، آنجا وطن او می‌شود.
سؤال 692. قصد وطن نمودن در شهری ملازم چیست؟ به عبارت دیگر حتماً باید در شهری سکونت داشت تا آن شهر وطن شود یا مثلاً اگر کسی مشهد را دوست بدارد، می‌تواند بگوید مشهد وطن من است و در مشهد نماز ها را تمام بخواند؟
باید قصد توطّن جدّی داشته باشد وآنجا هم زندگی کند.
سؤال 693. دختری که ازدواج می‌کند و برای زندگی به محل سکونت شوهرش که خارج از شهر خودشان است می‌رود، وطن او همان شهر جدید محسوب می‌شود و باید نمازهای خود را در آن جا تمام بخواند؟ حکم نمازهای او در شهر زادگاهش که مثلاً چند ماه یک بار به آن جا می‌رود، چیست؟
تا اعراض نکرده باشد، تمام است.
سؤال 694. کسی که برای زندگی به شهر دیگری منتقل می‌شود و نمی‌داند که تا آخر عمر به زادگاهش بر می‌گردد یا نه، در صورت حضور موقّتی در زادگاه، باید چگونه نمازهای خود را بخواند؟
باید نماز را تمام بخواند.
سؤال 695. چه مقدار و یا چگونه بايد در شهری ماند تا آن شهر وطن انسان محسوب شود؟
دائر مدار قصد اوست؛ اگر جدّی تصمیم گرفت در جايی بماند، باید نمازها را تمام بخواند.
سؤال 696. کسی که به‌واسطة منتقل شدن به شهری، از وطن و زادگاهش اعراض می‌کند، پس از چند سال می‌تواند دوباره زادگاهش را وطن قرار دهد؟
می‌تواند.
سؤال 697. دختری که در دوران نامزدی و عقد به سر می‌برد و قرار است پس از عروسی، برای زندگی به شهر شوهر خود که از زادگاهش فاصله دارد برود، در زمان عقد و هنگامی که برای چند روز به آن شهر می‌رود، نماز و روزه‌اش چه حکمی دارد؟
نمازش شکسته است و نمي‌تواند روزه بگيرد.
سؤال 698. کسی که به شهر دیگری منتقل می‌شود و می‌داند که باید مثلاً چند سال در آن شهر بماند، آیا از همان روز اوّل ورود می‌تواند نمازش را تمام بخواند و روزه بگیرد یا باید مدّتی بماند؟
می‌تواند، بلکه لازم است.
سؤال 699. زن و شوهری اهل دو شهر جداگانه هستند و محلّ کارشان در شهر سوّمی است، ولی مجبور شده‌اند در خارج از حد ترخّص شهر محل کار، سکنی بگیرند. هر روز از محلِّ زندگی به محلِّ کار می‌روند و بر می‌گردند و هر چند وقت یکبار هم به شهرهای خودشان می‌روند. بفرماييد حکم نماز و روزة آنها در این چهار شهر چیست؟ و همچنين اگر هر کدام ازآنها به شهر همسرش برود، حکم نماز و روزة او چیست؟
نماز زن در همه جا تمام است و باید روزه هم بگیرد چون زن تابع شوهر است، ولی مرد تابع زن نیست؛ لذا نماز مرد به جز در وطن زن، همه جا تمام است و در وطن زن شکسته است، مگر آنجا را وطن خود قرار دهد.
سؤال 700. کسی که از وطن اصلی و زادگاهش به شهر دیگری می‌رود و پس از چند سال از آن شهر هم منتقل شده و در شهر دوّم ساکن می‌شود، می‌تواند تا آخر عمر زادگاه خود و شهر اوّلی که به آن منتقل شده است را وطن بداند و در صورت رفتن به آن دو شهر، نماز را تمام بخواند و روزه بگیرد؟ آیا اگر مثلاً چند سال هم به آن دو شهر نرود یا نمی‌داند که تا آخر عمر می‌رود یا نه، باز هم می‌تواند آن دو شهر را وطن بداند؟
تا اعراض نکرده باشد، وطن او است، مگر اعراض عملی صدق کند.
حدّ شرعي و حدّ ترخّص
سؤال 701. مسافری که می‌خواهد قبل از ظهر به وطنش برسد و روزه بگیرد، قبل از ظهر شرعی باید به چند کیلومتری شهر رسیده باشد؟ ابتدای شهر از کجا محاسبه می‌شود؟ ملاک دروازة ورودی است یا چیز دیگری؟
اگر به یک کیلومتر تقریباً مانده به اوّل شهر، یعنی جایی که سکونت اهل آن شهر شروع می‌شود، رسيد و ظهر شد، باید نماز را تمام بخواند و روزه بگیرد.
سؤال 702. اگر کسی در محلّی قصد اقامت ده روز کند و در بین ده روز بخواهد از حدّ ترحض آن محل خارج شود، در این صورت نمازهای او در آن زمانی که از آن محل خارج می‌شود و همچنین وقتی دوباره به محل بر می‌گردد، چگونه است؟
اگر قبل از چهار فرسخ باشد، نماز او همه جا تمام است و اگر چهار فرسخ رفت، نماز او همه جا شکسته است.
سؤال 703. ملاک در محاسبة مسافت شرعی، طول جاده است یا مسافت مستقیم؟ مثلاً اگر جاده‌ای 50 کیلومتر باشد، ولی مسافت مستقیم آن 20 کیلومتر باشد، چه باید کرد؟
مناط راه رفتن اوست.
سؤال 704. خوابگاه بعضی دانشگاه‌ها خارج از حدِّ ترخص شهر آن دانشگاه است. نماز و روزة دانشجوی شهر دیگر، در خوابگاه و دانشگاه، بايد چگونه باشد؟
نماز آنها تمام است.
سؤال 705. بعضی از شهرهايی که در گذشته حدود 30 کیلومتر با هم فاصله داشته‌اند، امروزه به هم متّصل شده و فاصلة دو شهر تماماً محلّ سکونت یا مغازه است و اصلاً نمی‌شود تشخیص داد که شهر تمام شد. در این صورت ساکنین این دو شهر در صورت رفتن به شهر دیگر، در مورد نماز و روزه چه وظیفه‌ای دارند؟
نماز آنها تمام است.
سؤال 706. به فتوای حضرتعالی در شهرهای بزرگ مثل تهران که اوّل و آخر شهر مثلاً 30 کیلومتر با هم فاصله دارند، حکم نماز و روزه چیست؟
تمام است.
سفر حرام
سؤال 707. کسی که با هدف معصیت به مسافرت کمتر از ده روز می‌رود، در خصوص نماز و روزه، چه وظیفه‌ای دارد؟
نماز او تمام است و باید روزه هم بگیرد.
سؤال 708. اگر کسی برای شرکت در مجلسی که ذاتاً حرام نیست به مسافرت برود(مثلاً مجلس عقد) ولی بداند که در آن مجلس فعل حرام انجام می‌شود(مثلاً موسیقی حرام) واو نیز نه قدرت جلوگیری دارد و نه می‌تواند مجلس را ترک کند، در این‌صورت سفر او سفر حرام محسوب می‌شود و نماز او تمام است و روزه‌های خود را باید بگیرد یا خیر؟
سفر او سفر حرام نیست، گرچه بتواند جلوگیری کند، ولی شرکت در آن مجلس حرام است، مگر مجبور باشد.
سؤال 709. کسی که به قصد شکار غیر از ماهی‌گیری به سفر کمتر از ده روز برود، حکم نماز وروزه‌هایش چيست؟
اگر صرفاً براي لهو و خوش‌گذراني باشد، کار او حرام است، ولی نماز او شکسته است و روزه را باید افطار کند.
سؤال 710. آيا در همة مواردي که نماز مسافر شکسته است، روزه نيز ساقط است يا موارد متفاوتي دارد؟
غالباً چنین است، ولی گاهي متفاوت است. مثلاً در مسافرت روزة مستحبّی می‌تواند بگیرد، در حالی که نماز او شکسته است؛ يا مثلاً در مکّه و مدینه و کربلا و کوفه می‌تواند نماز را تمام بخواند، ولی روزه را باید افطار کند.
متفرقّه
سؤال 711. چرا حتماً بايد نماز يا عبادات ديگر به زبان عربي باشد؟ يعني اگر ما در نماز به صورت فارسي صحبت کنيم، نماز ما قبول نيست؟
اوّلاً خواندن نماز به زبان عربي، يک تعبّد و يک دستور ديني است و همه بايد به صورت هماهنگ ملتزم به آن باشند. ثانياً نماز نظير يک سرود ملّي است که بايد با يک زبان خوانده شود؛ مثلاً سرود ملّي جمهوري اسلامي در همه‌جا بايد فارسي باشد و حق ندارند ترک‌ها به زبان ترکي و عرب‌ها به زبان عربي و فارس‌ها به زبان فارسي بخوانند واين يک امر بين المللي است که در جهان امروز و ديروز بوده و هست. البته دعا و راز و نياز با خدا، به هر زباني باشد، خوب است، ولي نماز، بايد به زبان عربي باشد. افزون بر اينکه با ترجمة عبارات نماز به زبان‌هاي ديگر، معاني حقيقي و دقيق آن اراده نمي‌شود.
سؤال 712. بر سر درب ساختمان نمازخانة مسجدي، تابلوي بزرگي با نام «ياحسين» نصب كرده‌اند. با توجّه به اين كه: اوّلاً مسجد معبد است و معبود، «الله» خالق متعال است. و ثانياً قرآن مي‌فرمايد: «وَ أَنَّ الْمَساجِدَ لِلَّهِ فَلا تَدْعُوا مَعَ اللَّهِ أَحَداً» و ثالثاً در صدر اسلام مسجد ضرار و اخيراً در قندهار افغانستان، مسجد اميرالمؤمنين(ع) را تخريب كرده‌اند، نظر اسلام چيست؟
بزرگ نمودن اسم ولي‌ّ خدا در مسجد ـ كه اسلام و دين خدا مرهون شهادت اوست ـ و نصب كردن نام وي، از شعائر اسلام است و در قرآن کريم، بر «تعظيم شعائر» تأكيد شده است و اين کار، هرگز عبادت او نيست تا گفته شود «فَلا تَدْعُوا مَعَ اللَّهِ أَحَداً» و پيامبر و اهل بيت او(ع) چون عبد صالح خدا هستند، تا سر حدّ شهادت دادن به رسالت و ولايت آنها در نماز ـ چه رسد در مسجد ـ از آنها اسم مي‌بريم. و امّا مسجد ضرار را پيامبر(ص) تخريب نمودند چون موجب اختلاف و كمين‌گاه دشمن بود. و امّا مسجد اميرالمؤمنين(ع) در قندهار، اگر به خاطر اسم اميرالمؤمنين(ع) بوده، كار امثال طالبان بوده است و طالبان نظير سعودي‌ها، اشتباهات زيادي داشته‌اند.
سؤال 713. آيا با خانواده‌هايي که به نماز اهميّت نمي‌دهند يا اصلاً نماز نمي‌خوانند، مي‌توان رفت و آمد کرد؟
اگر اثر سوء نگذارند، جایز است.
سؤال 714. بعضی از زوجین نسبت به ادا کردن نماز کاهل هستند، با توجه به این مطلب، سؤال‌های زیر مطرح می‌شود:
الف: اگر زن یا شوهر نسبت به ادا کردن نماز کاهل باشد و به توصیة همسر خویش نیز اهمیّت ندهد، آیا جایز است با او ترک مسائل زناشويی شود تا به نماز اهمیّت دهد؟
جایز نیست.
ب: اگر زن یا شوهری اصلاً نماز نمی‌خواند، يا همسر خود را به ترک نماز وادار ميکند، آیا می‌تواند از او جدا شود؟
اگر مأیوس است، می‌تواند.
ج: اگر یکی از زوجین نسبت به نماز بی‌اهمیّت بود، حضرتعالی چه توصیه‌ای نسبت به رفتار با او دارید؟
باید با تلطّف و مهربانی، امر به معروف کند.
سؤال 715. نصب پارچه و تراكت براي اعياد و ايّام سوگواري اهل بيت(ع) و جملات گهربار اهل بيت(ع) و سخنان حضرت امام و رهبر انقلاب در شبستان مساجد، چه حكمي دارد؟
اشكال ندارد، بلكه بعضي اوقات خوب هم مي‌باشد، ولي مواظب باشيد جلب نظر نمازگزاران را نكند.
سؤال 716. بعضي از افراد كه در بعضي از مساجد پول خرج كردند ادّعاي سرپرستي مسجد را دارند و حتّي هيئت امناء هم در واقع كاري نمي‌تواند بكند، به نظر حضرت عالي آيا كسي كه پول صرف مسجدي كرد ميتواند اين گونه ادّعايي داشته باشد؟
شرعاً حقّي ندارند، ولي مشورت با ايشان و همگامي با ايشان و تعامل اين افراد با هيئت امناء، بسيار به جا است.
سؤال 717. پخش صداي عزاداري اهل بيت(ع) از بلندگوي مساجد و مجالس روضه‌خواني در صورت اذيت شدن همسايگان و اهل محل، چه حكمي دارد؟
جايز نيست.
سؤال 718. اين حکم که «صداي بلندگوها نبايد مردم را اذيت كند و آسايش آنها را بهم بزند» مشتي شده كه بر سر مساجد مي‌خورد و كم كم بلندگوهاي مساجد خاموش مي‌شوند و بلندگوي مجالس عروسي پر سر و صداتر مي‌شود و آنها شاكي ندارند و اگر هم داشته باشد كسي رسيدگي نمي‌كند، امّا بايد به عرض برسانم اين شيوه فقط به مساجد و اسلام ضربه مي‌زند، نظر حضرتعالي چيست؟
صداي بلندگو نبايد اذيت كند و اگر آسايش مردم را از بين ببرد، جايز نيست و فرقي ميان بلندگو در مسجد و حسينيه و مجالس سوگواري و عروسي و مانند اينها نيست، ولي صداي بلندگوي مساجد براي اذان گفتن بايد بلند باشد.
سؤال 719. ورود افراد نابالغ مخصوصاً كودكان به مسجد، چه حكمي دارد؟
مانعي ندارد؛ بلكه اگر براي عبادت يا عزاداري باشد، بسيار خوب است.
سؤال 720. كف زدن در مجالس جشن ولادت معصومين(ع) و اعياد مذهبي و همچنين نواختن آلات موسيقي و سوت‌كشيدن در مساجد و حسينيه‌ها و ساير مكان‌هاي مقدّس، چه حكمي دارد؟
حرام است.
سؤال 721. نظر حضرت عالي راجع به حكم شرعي موارد ذيل چيست:
الف) بازي با شطرنج در سالن نمازخانه مسجد و در وقت نماز چه حكمي دارد؟
ب) بازي فوتبال در حياط و صحن مسجد جلوي نمازخانه و سالن مسجد که حتّي منجر به شكسته شدن شيشه‌هاي شبستان مي‌شود، چه حكمي دارد؟
اين گونه چيزها با تنزّه و عظمت مسجد سازگار نيست و با هدف وقف نيز منافات دارد، بنابراين جايز نيست و مسئولين مربوطه نظير امام جماعت و هيئت امناء و بسيج، بايد جلوگيري كنند.
سؤال 722. اگر به نيّت مسجدي كه هنوز وجود خارجي ندارد پول جمع آوري شود، آيا از آن پول مي‌توان حسينيه ساخت؟ و آيا مي‌شود در مسجد ديگري كه ناتمام است استفاده نمود؟
اگر افرادي كه پول داده‌اند اجازه دهند، اشكال ندارد.
سؤال 723. شخصي مثلاً براي قند و چاي مسجد پولي مي‌دهد، آيا جايز است آن پول را براي موارد ديگر مثلاً برق مسجد خرج نمود؟
اگر مسجد احتياج نداشته باشد، اشكال ندارد.
سؤال 724. هنگامي كه شخصي زميني را وقف مسجد نمود و در آن نماز خواند و آن زمين قهراً تحرير گشت و مسجد شد و بعداً جهت ساخت و ساز آن زمين به شخصي وكالت داد:
الف) آيا ميتواند در جهت ساخت و ساز چيزي غير از مسجد، مثلاً حسينيه يا مجتمع فرهنگي به آن شخص وكالت بدهد؟
ب) اگر آن وكالت را بدهد، اين كار مشروع است يا غيرمشروع؟
ج) در هر صورت اگر آن وكالت را بدهد، آيا اين وكالت محقّق مي‌شود يا خير؟
در فرض مذكور، آنجا مسجد است و بايد ساخت آنجا براي مسجد باشد و واقف حقّ ندارد آنجا را به عنوان غير مسجد مباشرتاً يا تسبيباً حتّي حسينيه يا مجتمع فرهنگي و مانند آن بسازد. بلي جايي از آن مسجد كه نمازخانه نيست، اگر تبديل به احسن باشد و براي عمران مسجد خوب باشد، نظير كتابخانة مسجد و مانند آن، مي‌توان آنجا را براي عمران مسجد و به عنوان مسجد ساخت و ساز كرد.
سؤال 725. آيا بسيج يا ارگان ديگري ميتواند قسمتي از شبستان مسجدي را براي كارهاي مخصوص به خود جدا نمايد به طوري كه در وقت فعّاليّت آن، ديگران در آن شركت نمي‌كنند و در اوقات ديگر هم بسته است و مكان محبوس است؟
اگر مزاحمت براي نمازگزاران باشد و نمازگزاران به آنجا احتياج داشته باشند، جايز نيست و بايد آنجا را تحويل نمازگزاران بدهند. تقاضا دارم از هيئت امناء و بسيج که وحدت خود را حفظ كنيد و همسو و همگام براي اسلام كار كنيد؛ اميد است موفّق باشيد.
سؤال 726. آيا شنیدن اذان و اقامه‌اي که توسّط زن گفته مي‌شود، اعمّ از اينکه محرم باشد يا نه، و با قصد لذّت شنيده شود يا بدون آن، برای نماز مردکفایت ميکند؟
شنيدن صداي زن نامحرم اگر با لذّت باشد، حرام است.
سؤال 727. آيا مي‌شود از آب و برق مسجد، به همسايه‌هاي مسجد جهت مصارف خانگي و خانه سازي داد؟
جايز نيست.
سؤال 728. با توجّه به اينکه در مورد فعّاليت بسيج در مساجد، سؤالات زيادي مطرح است، لطفاً نظر عالي را در مورد جواز يا عدم جواز استفاده بسيج از مكان‌هاي مختلف مسجد، آب، برق، گاز و ساير امكانات مسجد، مرقوم فرمائيد.
هيچ كس و من جمله بسيج، حقّ تصرّف در مسجد را ندارد، مگر براي نماز و يا عبادت ديگري، مشروط بر اين كه مزاحم نمازگزاران نباشد. چنانچه تخريب مسجد، حبس جايي از مسجد، بلكه گرفتن مكاني از مسجد به طور دائمي، جايز نيست. و همچنين كارهايي كه با احترام مسجد سازگار نيست، نظير توپ بازي به هر نحوي، كارهاي هنري غيرديني، بازي‌ها و تفريحات بچّه‌گانه و جوان پسندانه، فيلم‌هاي غيرمذهبي گرچه حرام نباشد و.... جايز نيست. امّا استفاده از امكانات مسجد، براي بسيج به طور متعارف اگر در امور ديني باشد، جايز است.
سؤال 729. كدام يك از نمازهاي مستحبّي را مي‌توان به جماعت خواند؟
نماز استسقاء، نماز جمعه و نماز عيد فطر و قربان.
سؤال 730. مستدعي است نظر مبارک خود را نسبت به تعليم و تصحيح حمد و سوره و تشكيل كلاس‌هاي مختلف از قبيل خط‌ّ و نقّاشي و غيره براي اطفالي كه در سنين كم (از چهار سال به بالا) هستند، در مساجد اعلام فرماييد.
موارد مختلف است، مثلاً گاهي مسجد به صورت مكتب خانه مي‌شود که معلوم است با تنزّه مسجد سازگار نيست و گاهي آن كار از عبادات است، معلوم است اگر مزاحمت براي نمازگزاران نداشته باشد، جايز است.
سؤال 731. آيا مي‌شود مسجد را باشگاه ورزشي كرد يا خير؟ آيا حسينيه را مي‌توان به مدرسه تبديل نمود و جاي ديگري را به نام حسينيه ايجاد نمود؟
مسجد را نمي‌شود باشگاه و مانند آن نمود و اين گونه كارها در آن حرام است و حسينيه را هم نمي‌شود تبديل به غير حسينيه نمود و اين گونه كارها گناه بزرگي است و تبدّل هم نمي‌شود.