بسم اللّه الرحمن الرحيم‏

چند سال پيش از انقلاب، حضرات حجج اسلام آقايان: حاج سيد محسن خرازى، حاج شيخ حسين مظاهرى، حاج شيخ ابو الحسن مصلحى و شهيد حاج شيخ غلامرضا سلطانى به خاطر نيازى كه احساس مى‏شد، جلسه بحثى تشكيل دادند تا در مسائل اقتصادى اسلام مطالعه و تحقيق و مباحثه كنند؛ اين جلسه سالها ادامه داشت، بنده هم نه بطور مرتب شركت مى‏كردم. كنار اين جلسات حضرت آقاى خرازى موفق شدند رساله پرارج «احياء الموات» را تأليف و منتشر سازند و حضرت آقاى مظاهرى در همين سالها بود كه كتاب سودمند «مقايسه‏اى بين سيستم‏هاى اقتصادى» را تأليف و در سه جلد منتشر شد و همچنين شهيد بزرگوار حضرت آقاى سلطانى به تأليف كتاب «درسهايى از اقتصاد اسلامى» موفق شد كه اين كتاب هم منتشر شده است. يكى از بركات آن جلسات نيز تأليف كتاب ارزنده «التوازن الاسلامى بين الدنيا و الآخرة» بود كه به همّت همين آقايان و بنده انجام و توسط مؤسسه در راه حق قم منتشر شد و بعدها به قلم دانشمند عزيز جناب آقاى سيد ابو الفضل گرمارودى به فارسى ترجمه و به نام «موازنه‏ى اسلامى بين دنيا و آخرت» در سرى انتشارات مؤسسه در راه حق منتشر گشت.

پس از پيروزى انقلاب آقايان لازم ديدند در ادامه آن جلسات، پيرامون حكومت اسلامى بحث كنند. اين كار با تتبع در احاديث شيعه شروع و حدود هشتصد

الحكومة الاسلامية في احاديث الشيعة الامامية، ص: 4

روايت از كتابهاى وسائل الشيعه و مستدرك الوسائل و بحار الانوار به صورت فيش استخراج و مورد بحث قرار گرفت. امّا كثرت مشاغل آقايان از ادامه اين كار مانع، و در اين ميان مرحوم حجة الاسلام و المسلمين سلطانى هم شهيد شد، خدايش غريق رحمت فرمايد فيش‏ها همينطور مانده بود تا بالاخره تصميم گرفته شد كه فيش‏ها در عين اينكه كامل نيست (زيرا هم روايات شيعه استقصاء كامل نشده و هم روايات اهل سنت استخراج نگرديده، و علاوه قسمتى از روايات نياز به توضيح دارد كه در فيش‏ها نوشته نشده) با كمبودهايى كه دارد تنظيم و منتشر گردد شايد مورد استفاده اهل تحقيق قرار گيرد.

كار تنظيم و تبويب و فصل‏بندى به عهده اينجانب گذاشته شد كه خود اعتراف دارم در اثر كمى بضاعت و فرصت به طور مطلوب انجام نشده است، ولى در هر حال فكر مى‏كنم براى كسانى كه بخواهند در اين رشته تحقيقى داشته باشند بى‏فايده نباشد.

ضمنا حضرت آقاى مصلحى كنار اين تتّبع و استخراج احاديث حكومت، كه توسط ايشان و بقيه آقايان انجام مى‏شد يك دور نهج البلاغه را مطالعه و مطالب مربوط به حكومت آنرا استخراج و در هر قسمت توضيح لازم را به آن اضافه كرده‏اند. اين نوشتار هم به نام «حكومت اسلامى در نهج البلاغه» جداگانه منتشر و مورد استفاده علاقمندان قرار خواهد گرفت.

در پايان چند تذكر را لازم مى‏دانم:

1- هرجا نوشته‏ايم: «به حديث شماره مثلا 50 مراجعه شود» مقصود شماره‏هايى است كه در پاورقى به طور مسلسل آمده است.

2- هر روايتى كه از دو مصدر يا بيشتر نقل شده، متن منقول، مطابق با يكى از آن مصادر است، و ممكن است با متن مصدر ديگر مختصر تفاوتى داشته باشد.

3- رواياتى كه سند آن‏ها ذكر شده ممكن است قسمتى از سند را حذف كرده باشيم، بنابراين در صورتى كه بررسى سند براى برخى خوانندگان لازم باشد، حتما بايد به خود مصدر مراجعه كنند.

4- در برخى از فصل‏ها ممكن است روايات متعارض هم ذكر شده باشد كه‏

الحكومة الاسلامية في احاديث الشيعة الامامية، ص: 5

علاج تعارض با خود مطالعه‏كنندگان محقق است.

5- طبيعى است برخى روايات كه شامل چند مطلب بوده احيانا در چند جاى كتاب تكرار و گاهى هم يك جا نقل و در بقيه موارد به ارجاع، اكتفا شده است.[1] قم‏رضا استادى محرم 1409