بسم الله الرّحمن الرّحیم

الحمدلله ربّ العالمین والصلاة والسّلام علی خیر خلقه أشرف بریته ابوالقاسم محمّد صلی الله علیه و علی آله الطیّبین الطاهرین و عَلی جمیع الانبیاء وَالمُرسَلین سیّما بقیة الله فی الأرضین و لَعنة الله عَلی اعدائهم أجمعین.

اظهار ارادت کنيد خدمت قطب عالم امکان و محور عالم وجود و واسطۀ بین غیب و شهود، یعنی حضرت ولی‌عصر«عجّل‌الله‌تعالی‌فرجه‌الشّریف» با سه صلوات.

ادامۀ بحثمان ان‌شاء‌الله برای روز شنبه و امروز مقداری به تناسب ماه مبارک رمضان، دربارۀ ماه مبارک رمضان صحبت کنم، و بعضی از وظايفی که ما در ماه مبارک رمضان داريم، متذکر شوم.

اولاً ماه مبارک رمضان، ماه بزرگی است. به قول قرآن ماهی مهمتر از اين ماه نداريم. اولاً قرآن يک دفعه قبل از بعثت بر پيغمبر اکرم«صلّی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلّم» نازل شده است:

«إِنَّا أَنْزَلْناهُ في‏ لَيْلَةِ الْقَدْرِ»[1]

و آن شب قدر بوده است. قرآن می‌فرمايد آن شب قدر در ماه مبارک رمضان بوده است:

«شَهْرُ رَمَضانَ الَّذي أُنْزِلَ فيهِ الْقُرْآنُ»[2]

و اين قرآن از اول تا آخر دفعةً از طرف پروردگار عالم بر قلب مبارک پيغمبر اکرم«صلّی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلّم» نازل شده است. بعد در مدت بيست و سه سال تدريجاً آيه به آيه و سوره به سوره همان قرآن اول بر پيغمبر اکرم نازل شده است. نه يک کلمه کم و نه يک کلمه زياد بوده است. عين همان قرآنی که دفعةً در شب قدر و در ماه مبارک رمضان بر پيغمبر نازل شده،‌ در بيست و سه سال تدريجاً بر پيغمبر اکرم نازل شده است و اگر برای اهميت ماه مبارک رمضان هيچ نداشتيم جز همين که قرآن می‌گويد، بس بود که ماه مبارک رمضان، ماه بزرگی است. فرصتی برای ما جلو آمده است و بايد از اين فرصت استفاده کنيم.

مطلب دوم شب قدر است که در ماه رمضان است. نمی‌دانم شب قدر چه شبی است و احتمال قوی هست که شب بيست و سوم ماه رمضان باشد، ولی علی کل حال هر شبی که باشد در ماه مبارک رمضان است که قرآن دفعةً در آن شب قدر در ماه مبارک رمضانی بر قلب مبارک پيغمبر اکرم«صلّی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلّم» نازل شده است و اين شب قدر به اندازه‌ای مهم است که يک سوره دربارۀ شب قدر نازل شده است که در اين سوره می‌فرمايد:

«وَ ما أَدْراكَ ما لَيْلَةُ الْقَدْرِ»[3]

نمی‌دانی چقدر بالاست! لذا اين هم بر فضيلت ماه مبارک رمضان افزوده است. لذا بايد به ماه مبارک رمضان خيلی اهميت دهيم.

چند چيز در ماه مبارک رمضان از نظر قرآن و روايات اهل‌بيت خيلی مهم است.

1ـ اجتناب از گناه

بايد در ماه رمضان چه در شب و چه در روزش ما گناه نداشته باشيم. بايد اين يک ماهه ملکۀ تقوا پيدا کنيم. بايد ماه مبارک رمضان اين روزه‌ها ما را برساند به آنجا که به طور ناخودآگاه اهميت به واجبات دهيم. وقتی اسم نماز بيايد، تلاطم درونی پيدا شود. وقتی اسم گناه بيايد، يک ناراحتی درونی پيدا شود و اگر به ماه مبارک رمضان اهميت دهيم، حتماً اين حالت را به ما خواهد داد.

آيۀ بعد که می‌فرمايد

«لَيْلَةُ الْقَدْرِ خَيْرٌ مِنْ أَلْفِ شَهْرٍ»[4]

دو معنا دارد. يک معنايش اينست که ماه مبارک رمضان و شب قدر و عبادت کردن مثل اينست که يک عمر عبادت کني. هزار ماه، هشتاد سال يک عمر معمولی است. در حقيقت قرآن می‌فرمايد اهميت دادن به ماه رمضان و اهميت دادن به شب قدر يک عمر رابطه با خداست.

معنای ديگر بالاتر و بهتر اينست که انسان در ماه مبارک رمضان و در شب قدرش برسد به مقام شهود و مقام وصول و تجلی دل از نور خدا شود. يعنی يک عمر رياضت کشيدن و در ماه مبارک رمضان اين رياضت کشيدن و رابطه با خدا داشتن، می‌تواند انسان را به مقام شهود و به مقام وصول برساند. چشم و گوش ديگری پيدا کند، برای اينکه دل ديگری پيدا کرده است. در روايت می‌خوانيم پروردگار عالم می‌فرمايد:

«لا يَسَعُنِي‏ أرضِي‏ وَ لا سَمَائِي وَ لكِن يَسَعُنى قَلبُ عَبدِي المُؤمِنِ»^‏[5]

من جا ندارم، امّا اگر می‌خواهی جايی برايم درست کني، آن قلب مومن است. تجلی نور خدا در دل مومن است. ماه مبارک رمضان می‌تواند انسان را برساند به آنجا که وقتی نماز می‌خواند، نماز برايش يک مکالمه و يک معاشقه باشد. يعنی وقتی حمد و سوره می‌خواند بيابد که خدا با او حرف می‌زند و جداً با دل بشنود. وقتی ذکر رکوع و سجده و تشهد و مابقی نماز را می‌خواند، بيابد که با خدا حرف می‌زند و خدا به حرفش توجه دارد. به اين مکالمه و معاشقه می‌گويند و خيلي‌ها را سراغ داريم که نماز برايشان يک مکالمه و معاشقه است و اين حالات خيلی ارزش دارد. ماه مبارک رمضان می‌تواند اين حالات را به انسان بدهد. شايد آيۀ شريفه که می‌فرمايد:

«لَيْلَةُ الْقَدْرِ خَيْرٌ مِنْ أَلْفِ شَهْرٍ»

همين معنايش باشد که اهميت به ماه مبارک رمضان بدهی، به مقام وصول می‌رسي. اگر جداً گناه نباشد، به مقام شهود می‌رسي. از همين جهت در روايات ما زياد داريم اگر کسی گناه کند روزۀ واقعی نگرفته، بلکه روزۀ عوامانه گرفته، يعنی قضا و کفاره ندارد و مبطلات روزۀ در رساله‌ها را اجتناب کرده است. اما اين روزۀ عوامانه است و روزه‌ای است که گره نمی‌گشايد و کاربرد ندارد؛ اما آنچه کاربرد دارد، روزۀ خواص است. يعنی ماه مبارک رمضان بگذرد و انسان گناه نکند و چشم و گوش و زبان و غيره کنترل باشد. اگر به راستی چنين شد، مقام ديگری هم می‌رسد که روز عيد خدا حتماً عيدی می‌دهد. خدا به کسانی که روزه گرفتند عيدی می‌دهد و به کسانی که نتوانستند روزه بگيرند و ناراحت هستند، به فراخور حالش عيدی می‌دهد. اما به بعضي‌ها خودش را عيدی می‌دهد. روايتی داريم که می‌گويد:

«الصَّومُ لِي وَ انَا اجزَى بِهِ‏»^[6]

معمولاً اهل منبر معنا می‌کنند که روزه از من است و پاداش آن را من می‌دهم؛ اما يک معنای بالاتر دارد که روزه از من است و پاداش آن خود من هستم. يعنی روز عيد فطر انسان می‌تواند خدا را عيدی بگيرد. آنگاه دل پر از عشق خدا شود و دل پر از محبت خدا شود. آنگاه می‌رسد به سرحدّ عصمت. به همۀ شما بگويم که معنای عصمت که شيعه می‌گويد و سنی نمی‌گويد، اينست که اهل‌بيت«سلام‌الله‌عليهم» علاوه بر اینکه گناه نمی‌کنند و علاوه بر اين‌که اشتباه و خطا ندارند، جهل و نسيان ندارند و اين مختص اهل‌بيت«سلام‌الله‌عليهم» است؛ اما اينکه گناه ندارند، فقط معنای عصمت نيست. بسياری را سراغ داريم که معصومند. يعنی محبت خدا در دل اينهاست و اصلاً فکر معصيت در ذهنشان نمی‌آيد تا چه برسد به اينکه معصيتی کنند، ولو اينکه معصيت فوق‌العاده صغيره باشد. اگر انسان به راستی به اين ماه مبارک رمضان اهميت دهد، می‌رسد در سرحد عصمت و ملکه‌ای پيدا می‌‌کند و به طور ناخودآگاه بری و بيزار از گناه است و اين خيلی مقام است.

پيغمبر اکرم«صلّی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلّم» در جمعۀ آخر ماه شعبان خطبه می‌خواندند در فضيلت ماه مبارک رمضان خطبه می‌خواندند که مرحوم محدث قمی اين خطبه را در دو سه صفحۀ مفاتیح نقل می‌کند. پیامبر دربارۀ این ماه سخن گفتند و حتی رسيد به آنجا که کسی که روزه است نفس کشيدن و خوابش هم عبادت است و خوردنش در شب هم عبادت است. اميرالمؤمنين در وسط خطبه بلند شدند و پرسيدند:

«يَا رَسُولَ اللَّهِ مَا أَفْضَلُ‏ الْأَعْمَالِ‏ فِي‏ هَذَا الشَّهْرِ؟»

در اين ماه بالاترين عمل‌ها چيست؟ حضرت فرمودند:

«أَفْضَلُ الْأَعْمَالِ فِي هَذَا الشَّهْرِ الْوَرَعُ عَنْ مَحَارِمِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَل‏»[7]

افضل اعمال، گناه نکردن است. ماه رمضان بيايد و تا عيد برسد و در اين يک ماهه گناه در زندگی انسان نباشد. اين از هر حج و عمره و کربلا و از هر چيزی که تصور کنيد، افضل است. بايد به اين خيلی اهميت دهيم. الحمدلله فرصت جلو آمده و روزه گرفتيد، مواظب باشيد روزۀ عوام نباشد، بلکه روزۀ خواص باشد تا ان‌شاء‌الله در آخر رمضان نورانيتی پيدا کنيد و روزۀ شما اخص الخواص باشد و دل شما که از خداست، به راستی اين امانت را به خدا دهيد.

اين دل ما از خداست:

«قَلبُ‏ المُؤمِن‏ عَرشُ الرَّحمَان»^[8]

و ما بايد اين امانت را حفظ کنيم و به خدا دهيم. بايد دلمان عرش خدا شود و ماه مبارک رمضان انسان می‌تواند دلش عرش خدا شود. اين يک مطلب است که مهمترين مطالب است.

مطلب دومی که خيلی روی آن سفارش شده، اين مجالس دينی است. اين مجالس به اندازه‌ای مهم است که از هرچه شما تصور کنيد، ثوابش بالاتر است. شب قدر و آن هم شب بيست و سوم که احتمال قوی در بودن شب قدر است و شب قدر که قرآن می‌فرمايد عبادتش يک عمر و هزارماه است، در اين شب قدر بالاترين ثواب‌ها مذاکرة العلم است. مرحوم محدث قمی در اعمال شب بيست و سوم از مرحوم صدوق«رضوان‌الله‌تعالی‌عليه» نقل می‌کند که مرحوم صدوق می‌فرمايد در جلسۀ اهل علم و علما و بزرگان مذاکره شد که در شب قدر چه عملی افضل اعمال است. همه گفتند مذاکرۀ علم.[9] لذا مثلاً علمای بزرگ خيلی مقيدند که تاريخ کتابشان شب بيست و سوم ماه رمضان باشد، مثل صاحب جواهر و مثل علامه طباطبائی صاحب الميزان. شب مطالعه و شب تاريخ کتابشان در اين شب باشد و بالاخره به ما تذکر دهند که شب قدر با آن همه فضيلتش، بالاترين عبادات مذاکرة العلم است.

ان‌شاء‌الله اين جلسۀ ما وقتی امروز تمام شود، پروردگار عالم ثواب شب قدر را در نامۀ اعمالمان می‌نويسد و اين خيلی مهم است. انسان از اينگونه چيزها غفلت کند، خيلی بد است. بعضی از غفلت‌ها موجب بدبختی می‌شود. لذا دوم چيزی که فوق‌العاده در ماه مبارک رمضان مهم است، يک جلسۀ علمی و يک مذاکرۀ علم است. حال اين علم يک دفعه علم اخلاق است و يک دفعه علم فقه و احکام است و يک دفعه هم علم اعتقادات است. بالاخره علم دين است. دين منقسم می‌شود به سه قسم، اخلاق و اعتقادات و احکام. حال يکی از اينها در جلسه باشد و يک جلسۀ اخلاقی يا يک جلسۀ اعتقادی يا يک جلسۀ مسئله‌ای و احکامی باشد.

گفتند مرحوم آقای روضاتی«رضوان‌الله‌تعالی‌عليه» مرد بزرگی بوده است و از مراجع بزرگ بوده است و مراجع به او خيلی اهميت می‌دادند. دم مرگ اهل علم جمع بودند و گفت بالاترين مجالس، مجالس مذاکرة العلم است. شما مباحثه کنيد تا من بميرم و من در مجلس علم مرده باشم. بالاخره مباحثه را شروع کردند تا مرحوم آقای روضاتی«رضوان‌الله‌تعالی‌عليه» از دنيا رفتند.

بايد به اين نکات و به اين جلسات خيلی اهميت دهيم. گفتم ان‌شاء‌الله وقتی اين جلسۀ ما تمام شود و مرضی خدا باشد، ثواب يک عمر عبادت يعنی هشتاد سال عبادت در نامۀ عمل شما نوشته می‌شود. به عبارت ديگر از نظر قرآن، عبادت شب قدر در نامۀ عملتان نوشته می‌شود.

نسئلک اللّهم و ندعوک باسمک العظیم الأعظم الأعز الأجل الأکرم

بحق فاطمه، یا الله

یا الله یا رحمن یا رحیم یا مقلب القلوب ثبت قلوبنا علی دینک