روز عرفه، نهمين روز از دهۀ مقدّس ذىالحجّة است كه قرآن کريم در سورۀ فجر، قسم به آن خورده: «و الفجر و ليالٍ عشر». اين دهه و روزهاي عرفه و عيد قربان، براي خودسازي بسيار مؤثر است. به خصوص توجه به دعاى عرفۀ امام حسين «سلاماللهعليه» براي پيشرفت معنوي انسان مفيد است. اين دعاي شريف، از ذخائر بزرگ شيعه است، ولى متأسفانه آنطور که شايسته است، به آن و به خصوص به معاني و تعابير بلند و سازندۀ آن توجه نميشود.
دعاي عرفه در بين ادعيه و متون عرفاني، درخشندگي خاصي دارد و براي رشد معنوي و سلوک الي الله کارساز است. انسان مىتواند عصر روز عرفه با توجه و استفاده از دعاي عرفه، راه صد ساله را بپيمايد. نظير اينكه در اتاق تاريك، با زدن کليد برق، همه جا روشن مىشود، دعاي عرفه، مسير حرکت به سوي خدا را براي آدمي روشن ميکند و راه را به او نشان ميدهد.
اساساً اينکه روز نهم ذىالحجّة را روز عرفه ناميدهاند، به خاطر آن است كه انسان در حج مىتواند به مقام علمُ اليقين برسد و اگر قدري جلوتر برود، به مقام عين اليقين و پس از آن به مقام حقُّ اليقين خواهد رسيد.
کسي که از فاصلۀ دور، آتش يا دود آن را نظاره ميکند، ميداند که آتش سوزنده است، يعني در اين خصوص، به علماليقين رسيده است. آنکه در کنار آتش است و گرما و حرارت آن را با بدن خويش حس ميکند، سوزندگي آتش را مييابد و به مقام عين اليقين رسيده است. امّا مقام حقّ اليقين صرفاً متعلّق به کسي است که درون آتش باشد و با اعماق وجود، سوزندگي آتش را باور نمايد.
چنين يقين و باوري، پس از برخورداري از ايمان واقعي، در سايۀ عمل و عبادت، روزي انسان ميگردد: «وَ اعْبُدْ رَبَّكَ حَتَّى يَأْتِيَكَ الْيَقينُ»[1]
در پرتو چنين باوري، رابطۀ انسان با خداوند، نظير رابطۀ يک چراغ با نيروگاه برق ميشود. يعني مخلوق چنان به خالق لايتناهى وصل مىشود که قدرت الهي پيدا ميکند. خداوند در حديث قدسي ميفرمايد: بندۀ من، تو مرا اطاعت کن، آنگاه همانطور که من هرچه بخواهم همان ميشود، تو هم هرچه بخواهي همان خواهد شد.
«يَا ابْنَ آدَمَ ...أَطِعْنِي فِيمَا أَمَرْتُكَ...أَنَا أَقُولُ لِلشَّيْءِ كُنْ فَيَكُونُ أَطِعْنِي فِيمَا أَمَرْتُكَ أَجْعَلْكَ تَقُولُ لِلشَّيْءِ كُنْ فَيَكُونُ» [2]
در روز عرفه، انسان بايد به اينگونه مقامها برسد و در روز عيد قربان از خدا عيدى بگيرد. عيدي عيد قربان چيست؟ همانطور که روزهدار در عيد فطر، خود خداوند را عيدي ميگيرد:«الصَّومُ لِي وَ انَا اجزَى بِهِ»[3]، حجگزار نيز در روز عيد قربان بايد خود خداوند را عيدي بگيرد. البته اين عيدي، مختصّ حجاج نيست و هرکس و در هر مکاني، ميتواند به مقام حقّ اليقين برسد و باور او در همه اعضاء و جوارحش رسوخ کند. در اين صورت، ميتواند خود خداوند را عيدي بگيرد و سعادت دنيا و آخرت را روزي خود کند. خوشا به حال اين افراد.
1. حجر / 99
2. ارشاد القلوب، ج 1، ص 75
3. من لايحضره الفقيه، ج 2، ص 75