مسئله 874- در هر يك از چهار سورۀ والنّجم،
اقرء، الم تنزيل و حم سجده يك آيۀ سجده وجود دارد كه اگر انسان بخواند يا به آن
گوش دهد، بعد از تمام شدن آن آيه، بايد فوراً سجده كند و اگر فراموش كرد، هر وقت
يادش آمد بايد سجده كند.
مسئله 875- اگر انسان موقعى كه آيۀ سجده را مىخواند، از
ديگرى هم بشنود، بايد دو سجده نمايد.
مسئله 876- در غير نماز اگر در حال سجده آيۀ
سجده را بخواند يا به آن گوش دهد، بايد سر از سجده بردارد و دوباره سجده كند.
مسئله 877- اگر آيۀ سجده را از كسى كه قصد
خواندن قرآن ندارد بشنود يا از راديو و ضبط صوت و مانند اينها آيه سجده را بشنود،
واجب است سجده كند.
مسئله 878- در سجدۀ واجب قرآن مىشود بر
چيزهاى خوراكى و پوشاكى سجده كرد، و نيز ساير شرايط سجده را كه در نماز است، لازم
نيست مراعات كند، بلكه فقط بايد پيشانى روى زمين قرار گيرد.
مسئله 879- در سجدۀ واجب قرآن بايد طورى عمل
كند كه بگويند سجده كرد.
مسئله 880- هرگاه در سجدۀ قرآن پيشانى را به
قصد سجده به زمين بگذارد، گرچه ذكر نگويد، كافى است و گفتن ذكر، مستحب است و بهتر
است بگويد:
«لا الهَ الَّا اللَّهُ حَقّاً حَقّاً لا
الهَ الَّا اللَّهُ ايماناً وَ تَصْديقاً لا الهَ الَّا اللَّهُ عُبُودِيَّةً وَ
رِقّاً سَجَدْتُ لَكَ يا رَبِّ تَعَبُّداً وَ رِقّاً لا مُسْتَنْكِفاً وَ لا مُسْتَكْبِراً
بَلْ انَا عَبْدٌ ذَليلٌ ضَعيفٌ خائِفٌ مُسْتَجيرٌ.»
8. تشهّد
مسئله 881- در ركعت دوّم تمام نمازها و ركعت
سوّم نماز مغرب و ركعت چهارم نماز ظهر و عصر و عشا و ركعت اوّل نماز وتر، بايد
انسان بعد از سجدۀ دوّم بنشيند و در حال آرام بودن بدن، تشهّد بخواند؛ يعنى بگويد:
«أَشْهَدُ انْ لا الهَ الَّا اللَّهُ
وَحْدَهُ لا شَريكَ لَهُ وَ اشْهَدُ انَّ مُحَمَّداً عَبْدُهُ وَ رَسُولُهُ
اللَّهُمَّ صَلِّ عَلى مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ».
صفحه 140
مسئله 882- اگر تشهّد را فراموش كند و بايستد
و پيش از ركوع يادش بيايد كه تشهّد را نخوانده، بايد بنشيند و تشهّد را بخواند و
دوباره بايستد و حمد يا تسبيحات را بخواند و نماز را تمام كند، و اگر در ركوع يا
بعد از آن يادش بيايد، بايد نماز را تمام كند و بعد از سلام نماز، تشهّد را قضا
كند و براى تشهّد فراموش شده، دو سجدۀ سهو بهجا آورد.
مسئله 883- در تشهّد شش مورد مستحب است:
1. بر ران چپ بنشيند.
2. روى پاى راست را به كف پاى چپ بگذارد.
3. پيش از تشهّد بگويد:
«الْحَمْدُ للَّهِ». يا بگويد:
«بِسْمِ اللَّهِ وَ بِاللَّهِ وَ الْحَمْدُ
للَّهِ وَ خَيْرُ الْاسْماءِ للَّهِ».
4. دستها را بر رانها بگذارد و انگشتها
را به يكديگر بچسباند.
5. به دامان خود نگاه كند.
6. بعد از تمام شدن تشهّد بگويد:
«وَ تَقَبَّلْ شَفاعَتَهُ وَ ارْفَعْ
دَرَجَتَهُ».
مسئله 884- مستحب است زنها در وقت خواندن
تشهّد، رانها را به هم بچسبانند.
9. سلام نماز
مسئله 885- بعد از تشهّد ركعت آخر نماز، واجب
است سلام بگويد و سلام داراى سه جمله است:
«السَّلامُ عَلَيْكَ ايُّهَا النّبِىُّ وَ
رَحْمَةُ اللَّهِ وَ بَرَكاتُهُ، السَّلامُ عَلَيْنا وَ عَلى عِبادِ اللَّه
الصَّالِحين، السَّلامُ عَلَيْكُم وَ رَحْمَةُ اللَّهِ وَ بَرَكاتُهُ». و سلام
واجب، سلام سوّم است كه مىتواند به آن اكتفا كند.
مسئله 886- اگر سلام نماز را فراموش كند و
موقعى يادش بيايد كه صورت نماز به هم نخورده، بايد سلام را بگويد و نمازش صحيح است
و اگر موقعى يادش بيايد كه صورت نماز به هم خورده است، نمازش صحيح است و لازم نيست
سلام را بگويد؛ ولى مستحب است دو سجدۀ سهو بهجا آورد.
10. ترتيب
مسئله 887- نمازگزار بايد كارهاى نماز را به
ترتيبى كه در مسائل گذشته گفته شد انجام دهد و اگر عمداً بر خلاف آن انجام دهد، مثلاً
سجود را قبل از ركوع يا تشهّد را قبل از سجده انجام دهد،
صفحه 141
نمازش باطل است و اگر از روى فراموشى باشد،
بايد تا داخل ركن بعد نشده برگردد و انجام دهد، به طورى كه ترتيب حاصل شود. و اگر
وارد ركن بعد شده، نمازش صحيح است، مگر آنكه جزء فراموش شده از اركان نماز باشد،
مثل اينكه ركوع را فراموش كند تا وارد سجدۀ اوّل شود كه در اين صورت نمازش باطل
است.
11. مُوالات
مسئله 888- انسان بايد نماز را با موالات
بخواند؛ يعنى كارهاى نماز مانند ركوع و سجود و تشهّد را پشت سر هم بهجا آورد و
چيزهايى را كه در نماز مىخواند به طورى كه معمول است پشت سر هم بخواند و اگر به
قدرى بين آنها فاصله بيندازد كه نگويند نماز مىخواند، نمازش باطل است، گرچه به
طور سهوى باشد.
مسئله 889- اگر در نماز عمداً بين حرفها يا
كلمات فاصله بيندازد، گرچه فاصله به قدرى نباشد كه صورت نماز از بين برود، نمازش
باطل است و اگر سهواً باشد، چنانچه مشغول ركن بعد نشده باشد، بايد آن حرفها يا
كلمات را به طور معمول بخواند و اگر مشغول ركن بعد شده باشد، نمازش صحيح است.
مسئله 890- طول دادن ركوع و سجود و قيام و
قنوت و تشهّد در صورتى كه موالات را به هم بزند، نماز را باطل مىكند، مثل آنكه
سورۀ بقره را بعد از حمد و يا دعاى ابوحمزه را در قنوت بخواند.
قنوت
مسئله 891- در تمام نمازهاى واجب و مستحب پيش
از ركوع ركعت دوّم، مستحب است قنوت بخواند، و در نماز وتر با آنكه يك ركعت
مىباشد، خواندن قنوت پيش از ركوع مستحب است، و نماز جمعه در هر ركعت يك قنوت دارد،
ولى قنوت ركعت دوّم بعد از ركوع است و نماز آيات پنج قنوت و نماز عيد فطر و قربان
در ركعت اوّل پنج قنوت و در ركعت دوّم چهار قنوت دارند.
مسئله 892- مستحب است در قنوت، دستها را
مقابل صورت بگيرد و كف آنها را رو به آسمان و پهلوى هم نگه دارد و غير شَست، انگشتهاى
ديگر را به هم بچسباند و به كف دستها نگاه كند.
مسئله 893- در قنوت هر ذكرى بگويد گرچه يك
«سُبْحانَ اللَّهِ» باشد، كافى است و بهتر است بگويد:
صفحه 142
«لا الهَ الَّا اللَّهُ الْحَليمُ الْكَريمُ لا الهَ الَّا
اللَّهُ الْعَلِىُّ الْعَظيمُ سُبْحانَ اللَّهِ رَبِّ السَّمواتِ السَّبْعِ وَ
رَبِّ الْارَضينَ السَّبْعِ وَ ما فيهِنَّ وَ ما بَيْنَهُنَّ وَ رَبِّ الْعَرْشِ
الْعَظيمِ وَ الْحَمْدُ للَّهِ رَبِّ الْعالَمينَ».
مسئله 894- مستحب است انسان قنوت را بلند بخواند، ولى براى
كسى كه نماز را به جماعت مىخواند، اگر امام جماعت صداى او را بشنود، بلند خواندن
قنوت مستحب نيست.
مسئله 895- اگر عمداً قنوت نخواند قضا ندارد
و اگر فراموش كند و پيش از آنكه به اندازۀ ركوع خم شود يادش بيايد، مستحب است
بايستد و بخواند، و اگر در ركوع يادش بيايد، مستحب است بعد از ركوع قضا كند و اگر
در سجده يادش بيايد، مستحب است بعد از سلام نماز قضا نمايد.